поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
21.01.2009 Җәмгыять

БАЛА КӨЕН НИЧЕК ТАБАСЫ?

Әле күптән түгел барыбызга да яңа ел көннәрен бәйрәм итеп, байтак кына ял итәргә туры килде. Беренче өч көнен тансыклап ял итсәм, аннан соң­гы көннәремне, кайчан узар икән инде дип тиз­ләтеп кенә уздырып җи­бәрергә теләдем. Ник дисәң, урамга чыгар хәлең юк – салкын, өйдә генә утырсаң – телевизор каршыннан ары китеп булмый.

Ике яшь ярымлык балам да арыды, ахрысы. Өйдәге уенчыкларыннан да туйды, яңаларын сорап аптырата башлады. Бер машина алып бирдек, икенчене, өченчене – тынарга исәбендә дә юк. Аптырагач, мультфильмнар күр­сәтә торган "Теленяня" каналын кабыза башладык. Ия­ләшеп китте бит улым мультфильм карарга. Бер-ике көн уздымы икән, аерып та булмый экран каршыннан. Әле алай гына да түгел, үзе белән бергә утырып карарга куша.

 

Баштарак, баланың тыныч кына карап утыруыннан файдаланып, барлык планлаштырган эшләремне эшли алуыма сөенсәм, соңыннан бу хәлгә эчем поша башлады. Баланы вакытында ашатып булмый, йокларга ятмый, телевизорны сүндерсәң, үрсә­ләнә-үрсәләнә елый. Шул ук вакытта аның холкында да үзгәрешләр сизелә башлады. Бу хәл турында күрше хатынга сөйләгәч, ул миңа таныш балалар психологының телефон номерын бирде. Әлеге хәлләрнең төп сәбәбен психолог белән сөйләшеп кайткач аңладым.

 

– Мультфильм нәниләр өчен тудырыла. Әмма психологлар үткәргән тикшеренүләр нәтиҗәсендә, мультфильмнар баланың киләчәк тормышында коточкыч хәлләр китереп чыгаруга сәбәпче булуын ачыклаганнар. Бигрәк тә чит илләрдән кергән мультиклар зарарлы, аларның сюжеты бала аңына психологик яктан начар тәэсир итә, – дип сөйли балалар психологы Наилә Якимова. – Чөнки әкият аша бала тирә-як мохит, дус, ата-ана, дошман, яхшы һәм начар гамәлләрнең чын асылын ачыкларга өйрәнә, тормышта нәкъ әкияттәгечә булырга тиеш дип аңына киртләп куя.

 

Бер төркем психологлар төп героинясы хатын-кыз булган америка мультфильмнарын тикшергәннәр. Километрларга сузылган тасмаларны караганнан соң аларның чәчләре үрә торган. Баксаң, диңгез аръягыннан килеп кергән мультикларда хатын-кыз образы шундый итеп тасвирлана ки, аларны системалы карау нәтиҗәсендә балада нәселне дәвам иттерү функциясе акрынлап юкка чыга икән. Наилә ханым сүзләреннән аңлашылганча, андый мультиклардагы хатын-кыз романтикадан ерак тора. Ул кырыс, реаль чынбарлыкта сурәтләнә (кесә телефоныннан сөйлә­шә, машина йөртә, пистолеттан ата һ.б.). Шулар белән беррәттән гомер буена сакланып килгән хатын-кызларга гына хас булырдай сыйфатлар исәпкә алынмый.

 

Әйтик, әниләр һәм әбиләр, кыз бала акыллы, сабыр, оялчан, назлы булырга тиеш, дип тәрбияләп үстерә. Кыз баланың сафлыгы аның киләчәк тормышы өчен хәлиткеч роль уйнаучы сыйфат буларак кабул ителә иде. Америка мультикларындагы кызларны алыйк. Аларның барысы да бер төсле. Күбебезгә мәгълүм булган барби курчагына охшаш. Әлеге йөз-битне чынбарлыкка күчергән очракта бик ямьсез генә бер хатын-кыз килеп чыгар иде. Әмма әлеге образларның һәрдаим экранда чагылуы нәтиҗәсендә, алар эталон булып күренә башлый. Кыз балалар чын гүзәллек шундый була дип үз-үзләрен ышандыра.

 

Сүзләрем тагын да аңлаешлырак булсын өчен, мисаллар китереп үтәм. Әйтик, бала идеал дип кабул иткән героиня берара усалга һәм үчлегә әйләнә. Барыбызга да яхшы таныш булган "Аленький цветочек"тагы Настя образы белән чагыштырып карарга була. Әлеге героиняны берничек тә усал һәм үчле итеп күз алдына китереп булмый. Ә менә "Алладдин" әсәрендәге Ясминне яки барлык балаларның да яратып карый торган "Шрек" мультфильмындагы ни кеше, ни хайван булмаган яшел хатын-кызны искә төшерик. Алар усаллыкны үзләренә күрә бер тәм белән тормышка ашыралар. Хәтта бу вакытта сөенергә дә мөмкиннәр. Мисал өчен, "Шрек" героинясы җырлаган вакытта, аның тавышына чыдый алмыйча, бер кошчык шартлап үлә. Бу вакытта мультикны карап утырган күпчелек бала көлә башлый. баланың аңы үзеннән-үзе начарлыкны героиня эшләгәч, димәк, ярый дигән нәтиҗәгә килә. Ә "Аленький цветочек"тагы Настя ямьсез җанварга охшаш җан иясе белән яшәргә мәҗбүр булса да, эчке матурлыгын югалтмый. Елга ярына утырып сандугачны кызганып җырлый. Үзеннән-үзе соклану уята, серлелек барлыкка килә.

 

Россия мультикларындагы Василиса, Аленушка, Настенькалар реальлеккә омтылмыйлар. Аларның хатын-кыз сыйфатлары тышкы матурлык аша түгел, ә эчке матурлыклары, кылган яхшы гамәлләре, гафу итә белү сәләтләре аша тасвирлана. Шунысын да искәртергә кирәк: безнең мультиклардагы иң зур эротика – ул да булса кулга кул тотынышу яки башны күкрәккә кую. Ә америкалыларда мультик геройлары бернинди оялу кичермичә кочаклаша, хәтта иренгә ирен куеп үбешә. Боларга өстәп, көчле җенеснең гүзәл затларга карата булган мөгамәләсен дә ачыклау зарур. Диңгез арты мультикларында көчле җенес геройлары гүзәл затларның чәчләрен тотып әйләндерә, өстерәп йөри, атып бәрә. Гүзәл затлар моны шулай тиеш итеп кабул итә һәм нәрсә кыландырсалар, шуңа риза булып торалар. Бала үзеннән-үзе мондый мөгамәләне ярый дип санарга мөмкин.

 

Психолог фикеренчә, ба­ла нормаль үсеш, аның каршы җенескә карата булган кызыксынуы дөрес юнәлеш алсын өчен аңа әкият, сер, романтика кирәк. Бары тик романтика һәм оялчанлык, көчсезлек аша гына ир бала чын ир булып тәрбияләнә икән. "Безнең балалар балаларча булмаган бик каты көчле образлар бомбардировкасына бирешергә мәҗбүр", – ди Наилә Якимова. Балалардагы агрессияне психолог аларның романтик образларга сусавыннан күрә. Хыяллана белү кебек күңелгә рәхәтлек бирә торган хисне кичерә алмаудан ачулы икән сабыйлар, чөнки нәни вакыттан ук тормышның барлык чынбарлыгын күреп үсәргә мәҗбүрләр.

 

P.S. Психолог белән хушлашкач, дисклар кибетенә кереп, үзебезнең мультикларны эзли башладым. Кызганыч, әмма кибет киштәләре дә америка товарлары белән тулган. Кайткач, улымны ничек алдыйсы булыр инде. Башта сөенә-сөенә мультик карарга өйрәттем, хәзер исә баланың көен ничек табасы?!

 


Чулпан ХӘЙРУЛЛИНА
Ватаным Татарстан
№ 10 | 21.01.2009
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»