поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
22.04.2013 Җәмгыять

Ялгызлыктан коткару йорты

Минзәләдә байтак еллар инде картлар һәм инвалидлар йорты эшләп килә. Мондый урыннарда элек тә булган бар иде. Илдә ятимнәр өчен балалар йортлары кирәк булган кебек, картларныкына да ихтыяҗ зур. Соңгысына ул тагын да артмады микән әле?

Балалар ак кәгазь кебек гомер юлын башлаган гына, матур киләчәкне уйлый. Олыларның исә гамәл дәфтәре тулу алдында, ахыр көннәрен көтә, аларны киләчәк әллә ни кызыксындырмый да төсле, үткәндәге хатирәләр тынгы бирми. Боларның инде үкенечләре дә күбрәк. Тагын шунысы бар: һәр ике як та көчсез, язмышны үзгәртерлек хәлдә түгел, бүтәннәр ярдәменә бик тә мохтаҗ. Бу ике йортта яшәүчеләрне бер үк нәрсә берләштерә кебек: кемнедер көтеп яшәү. Сабыйлар әти-әнисенең киләсенә чын күңелдән ышанса, әби-бабайлар, үлгәнче бер мәртәбә булса да, баламны, оныкларымны, туганнарымны күрермен, дип өметләнә.

Ак мендәрләр тарихы

Ул очрашуга байтак еллар уз­ды, ләкин истәлек әледән-әле күңелдә яңара. Республиканың бер районындагы картлар йортында татар әбие белән танышкан идем. Әби бирегә килгәнче, Казандагы Яңа бистәдә әнисе бе­лән генә яшәгән. Анасын җир­ләгәч, картайган көнендә сукырайган. Иске дип йортын җимер­гәннәр, караучысы юк дип үзен бирегә китергәннәр. “Йортым тар-мар килде, ясаган мен­дәрләремә кадәр таралып бетте. Ап-ак мамыклы мендәрләр сандык өстендә өем-өем тора иде”, – дип ярсыган иде әби.

Ул чагында, яшьлегем белән, аның сүзләрен йөрәк аша үткәр­мәгәнмен. Мендәр – байлык тү­гел, дип уйлаганмындыр, мөгаен. Хәзер аңлыйм: адәм баласына өендә үз куллары белән җитеш­тергән һәрнәрсә кадерле, берсен дә югалтасы килми. Казанга кайткач, тормыш мәшәкатьләре картлар йортындагы әби-бабайларны оныттырды. Күпмедер вакыттан соң тагын шул йортка барып чыктым. Исемә төшереп, Яңа бистә әбисе янына да кердем. Исәнлә­шеп, бусагадан атлауга, таныды сукыр әби. “Кызым, килереңә ышанган идем, ишектән кеше кер­гән саен син дип көттем! Бу дөньяда бүтән көтәр кешем дә калмады бит инде”, – дип елап җи­бәрде ул. Кабат “югалган мен­дәрләр” тарихын искә алды. Әби­нең өзгәләнүен карап тору бик тә авыр иде. Учына хәер итеп акча салдым. “Тагын килермен”, – дип хушлаштым. Өченче барганда күчтәнәчкә сумкама алмалар тыктым. Тик әлеге шыксыз йортта ак яулыклы әбине таба алмадым. Ак мендәрләрен, туган нигезен, сөекле әнисен юксынган әби үлгән иде...

Җәяүләп качтым

Минзәләдәге картлар һәм инвалидлар йортына килеп кергәч тә, шул әби каршыга чыгар кебек иде. Хәер, монда да кемнәр генә юк, нинди генә язмышлы кеше­ләргә юлыкмыйсың. Мөслимә әби (өлкәннәрнең исемнәре үз­гәртелде) әйтмешли, һәр­кай­сының күргәннәрен аерым китап итеп язарлык.

– Мин бу дөньяда озак яшә­дем инде, быел туксанны тутырам. Төрле җирләрдә яшәлде. Атлый торгач, сукмагым интернатка китерде. Шулай килеп чыгар дип бер дә уйламаган идем, кызым. Тормыш борылмалы, без дигәнчә генә бармый икән, – дип сүз башлады әби.

Ул ике тапкыр кияүгә чыккан. Икесендә дә димләгәннәр. Бе­ренчесендә – хатыны, балалары үлгән, үзеннән ун яшькә олырак, тыйнак иргә, икенчесендә – бик пырдымсыз, усал кешегә... Мөс­лимә икесен дә якын итә алмый. Озак уйлап тормастан, аерыла да китә. Аерылу сәбәбен болай аңлата: “Сугыштан соңгы елларда сайланып утыру юк иде. Кем туры килде, шуңа чыктым. Шуңа күрә ярату, мәхәббәт тә булмады”. Ул елларда байтак хатын-кызның язмышына шулай языла һәм алар балалар ятимлектә үсмәсен дип сабыр итә. Мөс­лимә апа түзеп тормаган. Ирдән кайткач, борчылып утырырга бирмиләр, торф чыгару эшенә китә, колхозда төрле эшләрдә йөри, май заводына да урнашып ала. Шулай итеп, картлык килеп җиткәнен сизмичә дә кала. Олыгайган көндә ялгызым калмыйм, дип туганының улы гаиләсе бе­лән яшәргә ниятли. “Минем план буенча без бергә оешырга тиеш идек. Шуңа күрә бөтен әйберне аларга тапшырдым. Тик яшәп булмады. Энемнең хатыны китте, бөтен мал-мөлкәт таралды”, – ди Мөслимә апа. Әлбәттә, әбинең энесен дә, бүтәннәрне дә ямьсез сүзләр белән искә алып пычратасы килми. Без дә артык сораулар биреп, йөрәгенә таш атмадык. “Өйгә кайтасы килгән чаклар буламы?” – дип сорагач, Мөслимә апаның җа­вабы аптырашта калдырды. “Юк, кайтмыйм, кайтаммы соң? Миңа монда рәхәт, мин ул йорттан туеп, җәяү­ләп качтым”, – диде, авыр сулап. Чыннан да, шулай булган икән, туксанга якынлашкан әби нужалы йорттан – авылдан җәяү чыгып киткән. Картлар йортында документларын со­ңыннан соратып алганнар. “Бу йортта гына тынычлык таптым, рәхәткә чыктым. Менә күземә операция ясаттылар. Өйдә кем минем арттан йөрер иде. Якын туганнарым үл­де, сагыныр кешем юк. Әнә балалылар сагынадыр...” Ләкин сагынмыйм дисә дә, аның күзләрендә тирән сагыш иде.

Бездә 3 ай яшәсә, инде китми

– Картлар һәм инвалидлар йорты дигән исемне үзгәртеп, “Шәфкатьлелек йорты” дип атар идем, – ди әлеге йортның директоры Илсөя Хәбибуллина.

Кем белән генә сөйләшсәң дә: “Коллектив бик әйбәт. Илсөя тырыша, Илсөя барысын да көйли”, – диләр. Үз өендә дә әти-әнисен, иренең олы яшьтәге туганнарын, күрше әбисен озак еллар кадер­ләп караган Илсөя ханым мондагы өлкәннәр өчен иң якын кешегә әйләнгән. Картлар йортына Мин­зәләдән тыш, Әгерҗе, Менделеевск һәм башка районнардан гыйбрәтле язмышлы өлкәннәр җыйналган. Гомер буе сыңар канат булып яшәп, ахыр көннәрен дә ялгыз үткәрүчеләр бар. Йортлары җи­мерек, мичләре ягылмый, авырып хастаханәгә эләк­кәннәр. Аннан документ әзерләп, турыдан-туры бирегә китергән­нәр. Директор әйтүенчә, икенче төр­кем­дәгеләрнең балалары бар, тик имансызлар. Ул бала­ларның үзләрен тәрбияләргә кирәк. Ә кайберсенең баласы еракта – яшьләр кайта, олылар китә алмый. Ә кемнәрдер бала үстерүдә бөтенләй катнашмаган, чөнки яшьли ата-ана хокукыннан мәхрүм ителгәннәр. Көтмәгәндә генә япа-ялгыз калучылар да очрый. Җайлы гына барган тормыш көннәрдән бер көнне чел­пәрәмә килә: хатыны яки ире кинәт үлеп китә, исән калганын көчле авыру аяктан ега. Карар кеше табылмагач, шушы адрес буенча шалтырата башлыйлар.

Соңгы елларда тагын бер төркем барлыкка килгән. Балалары яки туганнары карт-кар­чыкларны иртән әлеге йортка китерә, кичтән эштән кайтканда алып китә. Әби-бабай иртүк торып балалар бакчасына йөргән кебек була инде бу. Эшләре күп булу яки командировкага еш йөрү сәбәпле, ялгыз ата-ананы монда урнаштырып торучылар да булгалый. Әлеге гамәлләрен, өлкәннәр белештер­мичә өйдән чыгып китеп адашырга мөмкин, дип аңлаталар. Шуңа күрә картлар йортында акча түләп караталар. “Кеше, 3 ай бездә яшәсә, китми инде, ия­ләшә”, – ди директор.

22 ел элек ачылган йортта 15-16 ел, озаграк яшәүчеләрне дә очратасың. Бер бабай йөз дә беренче яшендә үлгән. Туган көнен зурлап уздыргач китеп барган. “Олы кешегә борчылырга ярамаган кебек, сөенергә дә ярамый. Күп кенә сугыш ветераннары май аенда үлеп китә. Чөнки хәтердә сугыш истәлекләре яңара, дулкынланалар, салып та җибәр­сә­ләр...” – ди Илсөя Илдус кызы. Бу йортка күбесе бөтен дөньяга ачулы булып, кемнедер каргап, кемгәдер рәнҗеп килеп керә икән. Йөзләре таушалган, кием­нәре пычранган, карашлары усал, кешегә шикләнеп карыйлар. Ә соңрак ияләнәләр: кә­еф­ләре күтәрелә, яулыкны да, күл­мәкне дә ешрак алмаштыра башлыйлар, йөзләренә елмаю куна.

“Килмәгән булсак, күптән аяк сузар идек: ялгызлыктан, куркудан. Олы кешегә күп кирәкмени?” – дип әйтүчеләр дә була. “Шатланып яшәсеннәр, кемгә эләккән әле мондый рәхәт тормыш. Атна саен мунча кертәбез, 4 тапкыр ашатабыз, урыннары җыешты­рылган, керләре юылган”, – ди җитәкче. Район хакимияте, депутатлар да онытып бетерми үз­ләрен. Быел хатын-кызлар көне уңаеннан Минзәлә районы башлыгы Рәсим Садыйков шалтыратып: “Ничә кызыгыз бар?” – дип кызыксынган. Күп тә үтми чәчәк бәйләмнәре, тәм-том­нар күтәреп килеп, бәйрәм белән котлап киткәннәр.

...Әйе, барысы да әйбәт, тик күңел дигәнең якын кешене тансыклый. Әнә Илсөяр ханым да, ник берсе баласы турында начар сүз әйтсен, игътибарым җитмә­гәндер, кырысрак идем шул, дип бөтен гаепне үз өс­ләренә алалар, ди. Кайберсе, балама бирермен дип, үзеннән кысып, акча җыя икән. Тик исән көе тапшырырга гына өлгерми, көтә торгач, әкрен генә сызып җан тәслим кыла...Нинди генә шартларда яшәсә дә, адәм баласы мәңгелек түгел шул.

Йомгак өчен

Картлар йортындагылар сагышланып гомер кичерсә, үз йортында үзен ялгыз хис итүче өлкәннәр дә җитәрлек. Кайберсе: “Мин мескенгә ярдәм итегез?” – дип редакциягә дә шалтырата. Кемнедер хастаханәгә салмаганнар, фатир кирәк, тик артыннан юллап йөрергә кеше юк. Күптән түгел бер районда яшәү­чедән: “Ялгызлыктан туйдым, үземә кул салам”, – дигән хат килеп төште. Бу хәлләрне ачыклый торгач, байтагының ялгыз түгел­леге, баласы булуы ачыклана. Үзенә кул салырга теләгән бабай да: “Балалар үстердек. Минем арттан йөрергә вакытлары юк, эшлиләр бит алар, пенсиягә чыгасылары бар”, – дип аңлатырга тырышты. Шөкер, сөйләшә, аңла­ша торгач, бабай начар ниятен­нән баш тартты... Без бүген эшем кешеләренә әйләндек. Уңны-сул­ны карап тор­­мыйча чабабыз. Балалар кеч­ке­нәдән өйдә ялгыз үсә, әти-әни читтә ялгыз яши. Шулай итеп, үзебезгә дә ялгызак тормыш әзерләмибез микән?.. 


Фәния АРСЛАНОВА
Ватаным Татарстан
№ 63 | 19.04.2013
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»