Спортта гимн кирәкме? (ВИДЕО)

Татарстан гимны сүзле булган көннәрдә генә футбол матчлары алдыннан гимннар уйналмаска мөмкин дигән сүз таралды. Кирәкме соң безгә гимн?

Билгеле булганча, шушы көннәрдә Татарстан Президенты Рөстәм Миңнеханов республика гимнының текстын раслап, махсус законга үзгәрешләр керткән документка кул куйды. Гимн текстының нигезендә Рамазан Байтимеровның җитмешенче елларда ук язылган “Туган ягым” шигыре ята, нәкъ менә әлеге шигырьдән илһам алып заманында Рөстәм Яхин патриотик рухтагы көен дә язган иде. Инде гимн төрле чараларда сүзләре белән яңгырый башлады.

Гадәти тормышта гимн белән еш очрашмасак та, спорт чараларында ул даими төстә кулланыла. Спорт ярышлары, теге яки бу матч алдыннан без һәрчак Россия һәм Татарстан гимннарын тыңлыйбыз, чит илдән командалар килсә, аларның дәүләт символлары да тамашачыга тәкъдим ителә. “Ак Барс” – “Салават Юлаев” арасындагы Казанда узган беренче ике очрашу алдыннан Татарстан гимны сүзләре белән яңгырады. Көйсез генә. Әле ул чакта президент та расламаган иде.

Дөресен әйтим, көйсез гимн күңелгә ятып бетмәде. Командага әллә ни уңай тәэсир итмәде, булса кирәк. Алдагы уеннарда инде гимнның элеккеге варианты, сүзсез генә көе яңгырады. Анысы күпкә отышлырак, тәннәрне чымырдата торган, ватанпәрвәрлек тойгысын да башкача уята. Хоккейчылар күңеленә дә хуш килде бугай. Һәм алар үзебездә уйнаган соңгы ике матчта җиңү яуладылар.

Шунысын да искәртми булмый, хоккей матчларында Рамазан Байтимеровның үз шигырен (монысы депутат-шагыйрьләр тарафыннан шактый үзгәртелде) белүчеләр элек тә гимнга кушылып җырлый иде. Зур экранда Салаватның кулын күкрәгенә куеп, гимн яңгыраган чакта җырлавын күргән урыслар бик аптырый иде: “сезнең бит гимныгызның сүзләре дә юк, ни авыз селкетеп торасыз”, янәсе. Татарстанда яшәүче татарстанлылар әйтә иде моны.

Спорт чараларында Татарстан гимнын яңгыратуны ике куллап хупласам да, шәхсән үземә гимн яңгыраган чакта уенчыларның үз-үзләрен тотышы ошамый. Әйтик, футболчылар бертуктамый сагыз чәйни, кемдер башын аска иеп тик тора, кайберәүләр гимн тәмамланганчы ук сафтан чыгып китә... Хәер, моны бик җиңел аңларга һәм аңлатырга мөмкин. Командаларда Татарстан гимны ватанпәрвәрлек хисе уятырдай Татарстан уенчылары бик аз гына була шул. Башка шәһәрләрдән, илләрдән килгән финнарга, америкалыларга, төрек-төрекмәннәргә, аргентиналыларга һәм башкаларга безнең гимн кирәкми дә булса кирәк. Безнең гимн яңгыраганда үрә катып тормауларын аңлатуы җиңел булса да, һичьюгы үзләре уйнаган төбәкнең дәүләти символына хөрмәт белән карасалар яхшы булыр иде дә бит...

Уйнапмы, уйлапмы?

Күптән түгел футбол буенча Россия чемпионатындагы хәл гимннарга мөнәсәбәтне төбе-тамыры белән үзгәртергә мөмкин. Махачкаладагы “Анжи-Арена” исемле яңа гына ачылган стадионда җирле команда һәм “Крылья Советов” уенчыларына, гадәттәгечә, Россия гимны тәкъдим ителде. Гимн яңгыраган чакта Самара клубы уенчысы Шамил Лахиялов исә Россия флагына таба борылмыйча гына тыңлады аны. Шунда ук журналистлар Лахияловның ил гимнына демонстратив рәвештә ихтирамсызлык белдерүе турында чәйни башлады.

Әлбәттә, Лахияловның бу гамәлен аңлавы кыен. Үзе ул моны һич тә алдан уйлап эшләмәдем, уйга баткан идем дип аңлата. Озак еллар дәвамында нәкъ менә “Анжи”да уйнаган футболчы быел клубка кирәкми башлады. Дөньякүләм танылган уенчыларны җыя алырга сәләтле клубның Лахияловта ихтыяҗы булмавы да җиңел аңлашыла. Уенчы нәкъ менә шуңа үпкәләгән икән. Гимн яңгыраган вакытта да шуларны күңеленнән уздырып уйга баткан, янәсе.

Журналистлар Лахиялов гамәлен гаепләү ягында. Алар инде хәзер аңа җәза бирү турында уйлана. Дөрес, монда мөһим бер фактор истә тотылмый кебек. 2005 елда Шамилнең абыйсы Морад Россия хәрбиләре тарафыннан үтерелә. Янәсе, соңгысы Дагыстанда ваххабилар лидеры булган, Россиягә каршы кораллы көрәш алып барган. Дагыстанлы Шамилнең хакимияткә карата үпкәсен әнә шулай белдерү мөмкинлеге дә барлыгын онытабыз. Туганы үтерелгән чакта да ул бу гамәлне гаепләп чыккан иде. Аннан килеп, Лахияловның бик тә дини кеше булуын искәртәләр. Хәер, анысы инде аклану була алмыйдыр...

Лахияловның ошбу гамәле уңаеннан Россия профессиональ футбол лигасы башкарма директоры Сергей Чебан футбол очрашулары алдыннан Россия гимнын уйнатуны туктатырга кирәк, дип белдерде. Дөрес, Чебан әлеге фикеренең сәбәбен турыдан-туры “Крылья Советов” уенчысының битарафлылыгы белән бәйләми. Янәсе, гимннар уйнаган чакта биш-алты минут вакыт әрәм була, имештер, шушы вакыт эчендә уенда алдында “җылынып” алган футболчылар суынырга өлгерә, ә бу исә җәрәхәтләр алуга китерә. Алай уйласаң, парламент утырышларында да гимн тыңлап торырга кирәкми: депутатларның болай да тыгыз эш көннәре файдалырак узар иде...

Бар да тәрбиядән килә

Гимн – нәрсә ул? Уеннар алдыннан гимннар уйнатмау турындагы белдерүгә мөнәсәбәтегез? Чит ил уенчыларының гимнны хөрмәт итмәүләренә ничек карыйсыз? Әнә шундый сораулар белән социаль челтәрләрдәге виртуаль дусларыма мөрәҗәгать иттем. Кызыклы гына күзәтүләргә очрадым.

Саша Долгов, гомумән, матбугат чаралары тарафыннан әлеге проблеманы куертырга, ниндидер кампанияләр ясарга кирәкми дигән фикердә. “Югыйсә, халык шуңа ышана башлый”, - ди ул. Аныңча, спортта яңгырый торган гимн ул – уенчыларны һәм җанатарларны җиңүгә дәртләндерү чарасы. “Миңа калса, башка халыкларда чит ил гимннарына карата кызыксыну зур. Татар гимнын ишетү чит ил уенчылары өчен бигрәк тә экзотика, шуна гимнны һәр ярышта куярга кирәк” дигән фикерне яклый Саша.

Диләрә Миңнебаева да шуңа якын фикерне алга сөрә: “Гимн яңгырарга тиеш. Кемнең тыңлыйсы килми – тыңламасын. Анысы инде тәрбиядән тора. Тәртипсез кеше кайда да үзен тәртипсез тотыр, әдәпле кеше исә, аңа гимнда нидер ошамаса да, тыңлап торыр”.

Эльза Хабиева: “Мәйдандагы уенчы кайсы гына милләттән, дәүләттән булмасын, анда, беренче чиратта, команда басып тора. Кайсыдыр дәүләтнеке яки төбәкнеке. Нормаль спортчы исә гимнны тыңларга тиеш, һичьюгы, этикет буенча”.

Эльвира Һадиева: “Минемчә, гимн яңгырарга тиеш. Ничек кенә булмасын! Чөнки ул спортчының уенга теләген уята, патриотизм кебек хисләрне актарып чыгара. Һәрберебезнең шулай бит: гимн яңгыраганда, каз тәннәре йөгерә башлый, күңелгә бер шатлык тула... Башка илгә уйнарга килгән уенчы, теләр-теләмәс, аның командасының бер элементы була”.

Эльвира Төркиядә булганда дуслары белән төрекләрнең иң танылган һәм данлы клубларының берсе “Галатасарай” уенын карарга барган. Команда җиңгән, әлеге җиңү биредәге дусларында гына түгел, Эльвираның үзендә дә сөенеч хисе тудырган. Ә җирле команда өчен җан ату теләген нәкъ менә гимн тудырган икән: “Бу уеналды синдромы: кешеләр үзләрен бергә, бер команда, бербөтен итеп хис итә, уртак кызыксынулар алга чыга”. Ул да гимнга ихтирам күрсәтмәүне тәрбиясезлек белән аңлата. “Хәзер шундый ике-өч кешегә яраклашып яшәргәме? Рухны күтәрә торган әйберләрдән баш тартыргамы? Нигә???” дигән сорау куя ул.

Сәбәбе булырга мөмкин

Рәшит абый Фәтхерахманов чит ил уенчыларының гимнны танымавын бер генә сәбәп белән аңлата (мин дә аның белән абсолют рәвештә килешәм): “Ул бит, әйтик, “Рубин”га Татарстан патриоты булганга килмәде, акча эшләр өчен килде. Әгәр "Рубин" чын Татарстан командасы булса, анда Татарстан егетләре уйнар иде, менә бу очракта алардан гимнны хөрмәт итүне таләп итәргә мөмкин”.

Римма Бикмөхәммәтованың җавабы тагын да әтрафлырак һәм үзенчәлерәк: “Гимн – дәүләтчелек символы. Байрак та, тугъра да шул. Дәүләт һәм аның халкы өчен бу мөһим, ул кабул ителгән икән, аңа ихтирам булырга тиеш. Минем өчен, мәсәлән, Татарстанның дәүләт символлары кадерле. Башкортстанныкы да. Спорт уеннары сәясәттән читтә дисәләр дә, спорт мәйданында илләр, төбәкләр үзара сынаша, кайсысы көчле икәнен күрсәтә. Уеннар алдыннан гимн яңгырый икән, начар түгел, ул булырга тиештер. Ләкин монда бер нечкәлек бар. Уеннар кайсы мәйданда уза, хуҗаларның гимны беренчерәк яңгырасын дип саныйм. Татарлар гына җыелган җирдә ни өчен башта Россия, аннары гына Татарстан гимнын яңгыратканнарын һич аңлый алмыйм. Ә андый очраклар еш була. Татар конгрессында да, татар яшьләре форумында да. Ул вакытта мин Россия гимнын басып торып тыңлаганым булмады. Бу – минем дәүләтемнең символларына карата ихтирам күрсәтмәү. Кемдер демонстратив рәвештә “протест” күрсәтә икән, аның сәбәпләре булырга мөмкин. Димәк, гимны яңгыраган дәүләт бу кешенең, аның милләтенең хокукларын боза, кимсетә. Ләкин дәүләт символларына ихтирам булырга тиеш. Аны кабул итмәүгә бик каты сәбәпләр бар, димәк”.

Нәтиҗә ясап, мин үзем дә Шамил Лахияловның Россия гимны яңгыраганда Россия флагына таба үрә катып басмавын Римманың әнә шул соңгы фикерләре белән бәйлим. Ләкин, әйткәнемчә, аның әлеге гамәлен һич кенә дә акламыйм. Анысы бер хәл. Ә менә татарча көрәш ярышында Татарстан гимны яңгыраган чакта татарларыбызның аягүрә тыңлый алмавын аңлый да, аклый да алмыйм...