Пүскән авылына селәүсен килгән

Узган атнада Балтач районы­ның Пүскән авылы халкы үз гомерләрендә беренче тапкыр селәүсен күрә. Зоопаркта да, урманда да түгел, ә авыл урамында. “Урман мәче”­се­нең авылга сәяхәте канлы үлем белән тәмамлана.

– Кичке бишенче яртылар тирәсендә маллар карарга дип чыккан идем. Абзар артында сәнәк белән салам алган вакытта этем бик нык чиный башлады. Аптырап янына барсам, этем се­ләүсен белән сугыша икән. Башта мин аны эт йә төлке дип кенә уйладым, – ди Әнисә апа Фәизова.

Йортлары авыл читендә урнашканга күрә, ерткыч шуларга сугылгандыр инде. Урман да янәшәдә генә бит. Өскә сикерү­еннән курыккан авыл кешеләре аны сәнәк белән куган. Тик җан­вар бер китеп, әлеге хуҗалыкка яңадан әйләнеп кайткан. Алар­ның күршеләренә дә “кунак”ка кереп чыгарга өлгергән. Норма урта мәктәбенең 7 нче сыйныф укучысы Гөлфинә Фәйзуллина­ның да юлына очраган әле ул. “Чаңгы шуарга дип чыккан идем. Бермәлне этләр өрә башлады. Куянга өрәдер, дидем. Аны кү­рәсе килеп, адымнарымны тиз­ләттем. Селәүсен булып чыкты. Ул сукмактан килә иде. Мин бик нык курыктым. Артымнан чаба кебек тоелды. Селәүсен, чыннан да, кызурак килә башлады. Шулвакыт миңа Әнисә апа тизрәк үзләренә керергә кушты. Чаңгыларымны салып, аларга йөгердем”, – ди кыз.

Селәүсен Мәүлиха апаларның мунча алды белән дә танышып чыккан. Аны анда ябып куйган булганнар икән. Ә ул тәрәзәне ватып чыккан. Аннан качып чыгып киткәч, Мәрхәбә апа Хәйрулли­наларның ишегалдына керә. Ул келәткә кергәч, шунда ябып куялар аны. Аннан ул инде чыга алмый. “Башта келәт тәрәзәсен ватып чыкмагае дип курыктым. Тимерләрен кыйшайтса да, ача алмаган. Ул анда ярты сәгатьләп торганнан соң Балтачтан аучылар килеп атып киттеләр. Селәү­сенне карарга бик күп кеше жыелган иде”, – ди Мәрхәбә апа.

Селәүсен инде атылса да, авыл кешеләренең күңелендә курку бетмәгән әле. Тагын башкасы килмәгәе дип куркалар. Шуңа күрә кичке якта урамда йөрмәскә тырышалар.

Селәүсен кеше өчен куркынычмы, дигән сорау белән ТРның Хайваннар дөньясын саклау һәм куллану буенча Балтач һәм Арча районара бүлеге житәкчесе Ил­һам Галимҗановка мөрәҗә­гать иттек.

– Селәүсеннәрнең күбәюе “беляк” токымлы куянның артуына бәйле. Безгә әлеге токымдагы куяннарның санын арттырырга кирәк. Ә “урман мәче”се моңа комачаулый. Алар аны шундук ашап та бетерми. Үтерә дә, күмеп куя. Азык беткәч, килеп ала. Се­ләүсенне кешегә куркыныч дип әйтеп булмый. Мин ауда 1998 елдан бирле инде, ләкин аны бер генә тапкыр да очратканым булды. Ул урманда эзләсәң дә очрамый әле, моның өчен бик тәҗ­рибәле белгеч булырга кирәк, – ди Илһам Мәхмүтович. Димәк, пүскәнлеләр тыныч сулап куя ала. Селәүсен кешегә тими.