Фирдүс Тямаев. Җырчымы, әллә тупас мәзәкләр сөйләүчеме?

Самараның Литвинов исемендәге Мәдәният сараенда автор-башкаручы Фирдүс Тямаевның концерты булып узды.

“Кара әле, яраталар икән Фирдүсне Самарада!” – дип уйлап куйдым халык белән шыгрым тулы залга килеп кергәч. Иң арттагы бер-ике рәттә генә сирәк-мирәк буш урыннар күренә иде. Салават, Айдар Галимов, Хәния Фәрхи кебек “йолдызлар”ның концертлары гына бездә, гадәттә, шулай уза. Хәзер шушы сафка Фирдүс Тямаев та басты булып чыгамы? Ә бу аның Самарада икенче тапкыр гына чыгыш ясавы бит әле.

Җырчыны халык көчле алкышларга күмеп каршы алды. Берничә җырын башкаргач, сәхнәгә чәчәк бәйләмнәре белән дә күтәрелә башладылар, колагына пышылдап, ниндидер үтенечләрен дә белгерттеләр.

Сүз дә юк, ягымлы инде үзе Фирдүс. Елмаеп-көлеп кенә сөйләшә, күзләре янып тора, костюмнары тыйнак, зәвык белән тегелгән. Ә дәртлелеге белән ул бөтен залны җанландырып җибәрә, үзе иҗат иткән җырларын җанын-тәнен биреп, йөрәге аша үткәреп башкара, тавышы да йөрәк түренә үтеп керерлек моңлы, матур.  Һәм боларның барысы да, һичшиксез, мактауга лаек. Тик менә аның җырлары гына барысы да бер калыпта, ягъни бер көйгә язылган төслерәк, такмак сыманрак тоелды.  Әйе, алар матур, дәртле, тик менә аеруча тирән тәэсирләр калдырып,  озакка истә кала торганнардан түгел. Җыр сүзләрендә дә артык мәгънә күренми кебек. Танылган шагыйрь, тәнкыйтьче Рөстәм Закиров үзенең блогында “Макетчылык кәсафәте” дигән мәкаләсендә:

“Сөям, җаным, өзелеп сөям,

Сөю бар ул дөньяда! - өметле башлам. Әмма калган ике юлы, бер авылдашым әйтмешли, “хараплар итә балага дигән боламыкны”:

Ышан, җаным, син булмасаң,

Авыр миңа бу дөньяда!

(“Дөньяда”ны һич югы “җон яза” дип рифмалаштырып булыр иде...") - дип яза.

Ләкин Фирдүсне барыбер яратты тамашачы. Бәлки, ул үзен сәхнәдә бик тә гади тотканга һәм тамашачыларны үз иткәнгәдер. Тик кайчак бу гадилек бик үк яхшы да түгел икән. Менә Фирдүс тә бигрәк тә гади булып чыкты. Аның тупас мәзәкләреннән тамашачыларның кайберләре “егылып-егылып” көлде.  Күпләргә бервакытны Башкортостанга гастрольләр белән барган Фирдүснең һәм аның төркемдәшләренең кымыз эчеп, эчләре китүе шулкадәр ошады ки, алар артистның бу сүзләрен көчле алкышларга күмеп тыңладылар. Ә инде шул көнне ап-ак костюмын кигән Тямаевның сәхнәдә чыгыш ясаганда “эчендәге кымызның атуы” (бу җырчының сүзләре) турында ишеткәч, миңа инде аның өчен бөтенләй оят булып китте. Аның шушы “атудан” соң чыккан исен сәхнәдә аның артында басып торучы музыкантлары ике сәгать буена иснәп торуы турында да бик тә ләззәтләнеп сөйләде Фирдүс. Күпме концертларга йөрергә туры килде, ә бу кадәре тупас юморны беренче тапкыр ишетүем!

Яшь, ягымлы бу җырчы урынында миңа мондый хәлләрне (алар уйлап чыгарылган булсалар да) якын дусларга да әйтергә уңайсыз булыр иде, ә ул бу турыда 500гә якын кеше утырган зал алдында сөйләп тора! Ә бит тамашачылар арасында яшь кызлар да бар иде. Ичмасам, алар алдында оят булырга тиеш булгандыр бит инде аңа. Бер абый түзмичә, залдан чыгып китеп:  “И, Аллам, бу нинди юмор инде. Теләсә нәрсә сөйлиләр. Башка рәтлерәк мәзәкләр табып булмый микәнни?!” - дип сыкранды.

Тора-бара тагын да “кызыграк” була башлады. Сәхнәгә юмор осталары Әбри-Хәбри белән Фәрит Галиев чыгып, халыкка “төнге күбәләкләр”, “таза ботлы хатыннарга соклану”, “җилбәзәк Машка” турында җырлар башкардылар, мәзәкләр сөйләделәр. Аларның “Син утырсаң яннарыма, җан керә чалбарыма” дигән такмагы да кайберәүләргә, аеруча хатын-кызларга, хуш килде. Мондый әшәкелек зәңгәр экраннарда да, тормышта да җитәрлек. Хәзер инде менә кешеләрдә культура тәрбияләргә тиеш булган урыннарда узган тамашаларда да без шушындый билдән түбән мәзәкләр тыңларга мәҗбүрме? Бәдрәф, гафу итегез, темасыннан ерак булган кешене уйланырга мәҗбүр итүче, әхлакый нормалар тәрбияли торган акыллы, тирән мәгънәле, фәлсәфи мәзәкләр дә бетмәгән бит дөньяда!

Фирдүс Тямаев шушы мәзәкләре урынына күбрәк җырларын яисә концертта чыгыш ясаган шул ук “Сәйдәш” бию ансамбле матур-матур биюләрен башкарса, яхшырак булыр иде түгелме? Ә бит “сәйдәш”леләрнең бик тә оста биючеләр икәнлеге күренеп тора. 

Шушы күңелсез мизгелләрне бераз оныттырып, концертны яшь җырчылар Рәфис Кәлимуллин белән Резеда Әхмәтвәлиева бизәделәр. Бигрәк тә Рәфиснең шулкадәр саф, тигез, моңлы тавышы сокландырды. Бу егетнең җырчы буларак киләчәге өметле булырга охшаган.

Фирдүснең тәнәфес ясамавы да кайберәүләргә ошап бетмәде. Ике сәгатьтән артык урындыкта утырган күпләр инде түзә алмыйча, чыгып-чыгып та керделәр. Балалар да шаулый башлады. Бу тирә-якта утырган тамашачыларга комачауламый калмады, билгеле.

Ә менә Фирдүснең концерт ахырында “Чәчәкләр язмышы” дигән җыры күңелгә ятты. Монда инде, шөкер, ямьсез сүзләргә дә, шакшы мәзәкләргә дә урын юк иде. Җырның сүзләрен аның әнисе, ә көен ул үзе иҗат иткән. Бу тирән эчтәлекле, мәгънәле җыр булып чыккан. Һәм аны башкарганда Фирдүс тә ничектер җитдиләнеп, тормыш, язмыш турындагы уйларга чумып, акыллы фикерләр әйтте.

“Күпме кеше - шулкадәр фикер” дигәндәй, әлбәттә, язмадагы бу уйлар белән килешмәүчеләр күп булыр. Әнә бит, җырчының концертында зал тулы халык үзен бик тә яратып кабул итте. Әмма кызык: ул аның шакшы мәзәкләренме, әллә җырларынмы күбрәк яратты икән? Тик без, журналист буларак, җыен юк-бар сөйләүчеләрне түгел, ә халыкта әхлакый сыйфатлар тәрбияләүче зыялы, зәвыклы җырчыларны пропагандаларга тиеш. Шуңа күрә Фирдүс Тямаев үзенең концертларыннан арзан сыйфатлы, тупас мәзәкләрен алып ташлап, концертларын югарырак дәрәҗәгә күтәрсә иде дигән теләк юк түгел. Һәм, гомумән, җыр-моң, бию тамашаларында андый юмор бөтенләй кирәкме икән соң?!  Һәрнәрсәдә дә чама дигән төшенчә бар бит. Шуңа күрә популярлык артыннан куып, шул чаманы онытып җибәрмәскә кирәктер, мөгаен. Югыйсә, зәвыклы тамашачының мондый түбән юморлы, такмактай җырлы концертларга килми башлавы да мөмкин...

Автор фотосурәте.