Татарстанның дәүләт гимны сүзләре булырлык бер шигырь 70 нче елларга карый

Бүген ТР Дәүләт Советы Президиум утырышы вакытында Татарстан Дәүләт гимны өчен иң яхшы текст сайлау буенча конкурсның беренче нәтиҗәләре игълан ителде

 Татарстан Дәүләт гимны өчен иң яхшы текст сайлау буенча конкурс дәүләт гимны сүзләре булырлык текстларны барлауның беренче этабын тәмамлады. Бәйге таләпләренә һәм куелган бурычларга туры килә торган текстлар арасында 70 нче елларда язылган текстлар да бар.

Бүген бу хакта ТР Дәүләт Советы Рәисе урынбасары Римма Ратникова Президиум утырышы вакытында Татарстан Дәүләт гимны өчен иң яхшы текст сайлау буенча конкурсның беренче этабы нәтиҗәләре белән таныштырганда хәбәр итте.

Билгеле булганча, Татарстан Дәүләт Советы Президиумы карары белән оештырылган конкурс комиссиясен республика парламенты вице-спикеры Римма Ратникова җитәкләде. Бу эштә катнашу өчен шагыйрьләр һәм музыкантлар, тел белгечләре, җәмәгать эшлеклеләре, парламентарийлар, Мәдәният министрлыгы вәкилләре чакырылды. Конкурс комиссиясенә Казан дәүләт консерватория ректоры Рубин Абдуллин, Россия һәм Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы Николай Алешков, КФУ рус әдәбияты тарихы кафедрасы мөдире Людмила Воронова, Казан дәүләт консерваториясе профессоры Зилә Сөнгатуллина һ.б. керде.

Эшче төркем әгъзалары фикер алышу вакытында конкурска тәкъдим ителгән проектлар буенча фикер алышты, уңышлыларын билгеләде. Конкурс үткәрү кагыйдәсе буенча текст авторының исеме сер булып сакланды, шуңа күрә һәр проектка номер һәм код бирелде. Конкурс комиссиясе әгъзалары эш барышында гимн тексты татар һәм рус телендә дә тиешенчә яңгырарга тиеш дип белдерде.

Бүген Римма Ратникова үзе җитәкләгән комиссиягә Татарстан Республикасы дәүләт хакимиятенең бер символы булган гимнның текстын билгеләү юнәлешендәге бәйгене оештыру буенча югары тарихи миссия салынганлыгын билгеләп үтте. Конкурсның 1 гыйнвардан 1 июльгә кадәр узуын, 200дән артык эш алынганлыгын, аларның 182е авторлар тарафыннан тиешенчә, бөтен кагыйдәләр буенча тәкъдим ителгәнлеген әйтте. 25 эш соңга калып йә анонимлыкны, башка нигезнамәләрне бозып килгән.

Бәйгедә Татарстан кешеләре генә түгел, татарлар яшәгән күп кенә Россия төбәкләреннән дә катнашуларын хәбәр итте. “Бу халык бәйгесе булды инде. Ул ватанпәрвәрлек хисләрен кузгатып җибәрде һәм йөзләрчә кешене каләмгә тотынырга этәрде”, - диде ул, бәйгенең төп максаты гимн таләпләренә туры килгән, тантаналы, эчтәлекле, гуманистик кыйммәтләргә, халыклар дуслыгына, Ватанны яратуга дан җырлаучы лаеклы булган текстны сайлап алу икәнлеген белдереп. Аның сүзләренчә, комиссия бөтен эшләр белән дә танышып чыккан.

“Бәйгегә килгән эшләр арасында Ватан турында күңелдән чыккан лирик җырлар булырлык текстлар бар. Шулай ук татар халкы гимнын булдыру омтылышы дип карарга мөмкин булган көчле текстлар бар. Әмма алар күпмилләтле республика гимны була алмый”, - диде Римма Ратникова.

Римма Ратникова, алдан сайлап алганнан соң, 6 текст (4се – татарча, 2се – русча) сайлап алынганлыгын хәбәр итте. “Әмма, кызганычка каршы, бу шигырьләр арасында әлегә гимн булырлык текст юклыгын танырга кирәк. Комиссия әгъзалары бәйгенең беренче этабында ук бу югары бурычны хәл итәрләр дип уйламаган да иде”, - диде ул. Билгеле булганча, текстларны сайлап алу яшерен тавыш бирү юлы белән үткәрелде.

“Әлеге текстлар арасыннан комиссия берсен аерып чыгарды. Аның турында минем аерым әйтәсем килә. Ул “Батыр” дигән код астында килде. Ул “Күпме юллар йөрдем, дөнья күрдем” дигән сүзләр белән, ягъни узган гасырның җитмешенче еллар башында аеруча танылган, Рамазан Байтимеров тарафыннан язылган җыр кебек башлана. Бу сүзләргә Рөстәм Яхин музыка язган һәм бу музыка ахырдан дәүләт гимны музыкасына әйләнгән. Без танылган җыр текстын һәм конкурска килгән текстны чагыштырдык. Аларның, чыннан да, уртаклыгы, охшаш куплетлары бар. Әмма бәйгегә юлланган текст гимн булып яңгырарлык ике куплет белән тулыландырылган”, - диде Р.Ратникова.

Конкурс комиссиясе әгъзалары бу текстның яхшы проектларның берсе булуын билгеләп үтә. Әлеге текстны, патриотик җырдан чын гимн дәрәҗәсенә күтәрелсен өчен, әле эшкәртергә кирәк.

“Без, текстның авторларын белү өчен, сер итеп сакланган конвертларны ачтык. Әлеге текстның Рамазан Байтимеровның кызы Гөлшат Кушелкова тарафыннан җибәрелгәнлеген ачыкладык. Ул Лениногорск шәһәрендә яши, шагыйрьнең иҗаты аңа мирас булып калган. Гөлшат Рамазан кызы әтисенең архивларында өстәмә куплетлар тапканлыгын әйтте. Шигырь аның атасы тарафыннан 1970 елда ТАССРның 50 еллык юбилеена язылган. Гөлшат Кушелкова әлеге шигырьнең әзер гимны текст булмавы, аны эшләп бетерергә кирәклек белән килеште. Ул, бу эшне уңышлы итеп уздыру өчен, атасының архивын, кулъязмаларын бирергә әзер. Анда караламалар да күп. Әгәр бу текст җиңеп чыга икән, ул авторлык хокукларын Татарстан Республикасына бирәчәк”, - дип аңлатты вице-спикер.

Р.Ратникова сүзләренчә, әле җиңү турында сөйләү иртәрәк. Конкурсның бер этабы гына тәмамланды. Әлеге текст – бәйгенең таләпләренә тулысынча диярлек җавап бирә торган материал, аны гимн дәрәҗәсенә җиткерергә, рус теленә тәрҗемә итәргә кирәк. Комиссиянең бу эшләргә октябрь, ноябрь айлары бар.

“Без эшләп бетерергә кирәк булган проект инде бар дип саныйбыз. Ул аз гына килеп бетми”, - диде Римма Ратникова.

Бүген ТР Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин билгеләп үткәнчә, иң кызыгы шунда: әлеге комиссия, яшерен тавыш бирү юлы белән, 70 елларда язылган шигырьләрдә тукталган. “Бу бик гаҗәп. Алай дисәң, без Югары Советтта гимн музыкасы өчен тавыш биргән вакытта, кемдер бу сүзләрне, “җанга ята торган сүзләр”, дип, калдырырга тәкъдим иткән иде. Хәзер комиссия карар чыгарды, бу текстка пафослык, патриотизм хисләре өстәргә мөмкинлек калдырды. Гимн ерак киләчәккә, республикабыз үсешенә йөз тотсын өчен, текстка үзгәрешләр кертергә кирәк дигән фикер белән авторның кызы да килеште”, - диде спикер.

Гимн тексты өстендә эш дәвам иттереләчәк.

“2013 елгы Универсиадага киләчәккә омтылучы республика халкын берләштерүче сүзләре булган гимн булса әйбәт инде ул. Бу бер дә гади бурыч түгел. Беренчедән, вакыт ягыннан чикләнгәнлек. Гимн 2 минут яңгырый. Бу ике куплет та, бер кушымта дигән сүз. Текстлар татар телендә дә, рус телендә дә мәгънәсе ягыннан охшаш булырга тиеш”, - диде Фәрит Мөхәммәтшин, комиссия алдында зур бурычлар торуын искәртеп.