Өстебезгә “шайтан ташы” килә

Галәмдә дә, иксез-чиксез җиһанда да нәкъ Җирдәге кебек төрле хәлләр, хәтта хә­веф-хәтәрләр дә еш булып тора. Әле моннан берничә ел гына элек, безнең галактиканың иң түрендә тавыш-тынсыз гына җиргә нурын сибеп яткан бер йолдыз шартлады. Ягъни сүнде.

Биредә әллә ни хафаланып, бот чабарлык бер нәрсә дә юк. Галәм хәтле га­ләмдә бер йолдыз сүнү әллә ни зур вакыйга түгел. Андый хәлләр көнаралаш булып тора. Искеләре сүнә, янәшәдә яңалары кабына. Бу йолдыз­ның сүнүен дә астроном агайлар гадәти хәл дип кенә карамакчы. Алай булып чыкмады шул. Шартлаган чакта як-якка очкан бер зур гына кыйпылчыгы, төгәлрәк әйтсәк, ике футбол кыры кадәрлесе, туп-туры Кояш системасына таба юл алды. Авырлыгы да кечкенә түгел. Ике йөз миллион тонна булыр дип исәплиләр. Әлеге “шайтан ташы”на астероид 2004 М № 4 “Апофис” дигән исем куштылар. Ул, шул рәвешчә үзен кая куярга белмичә аптырап, буталып, Кояш системасын тәмам айкаганнан соң, 2035 елда Аргентина, Бразилия ярлары тирә­сендәге Атлантик океанга чумарга җыена. Шуннан соң ни буласын күз алдына китерү кыен түгел. Океан, күз ачып йомган арада кайнап чыгып, парга әйләнәчәк, күккә күтә­ре­ләчәк. Көньяк Америка ил­ләреннән Бразилия, Уругвай, Аргентина һәм берочтан Көнбатыш Европа, Балтыйк буе дәүләтләре күз ачып йомган арада юкка чыгачак. Җир йө­зе ике йөз еллар буенча кояш нуры үтми торган караң­гы­лык эчендә калачак. Кыя­мәт көне шушы була инде. Йолдыз кыйпылчыгына бу коточкыч исемне дә юкка гына кушмаганнардыр. Борынгы греклар Мисырның караң­гылык һәм хаос Алласын шулай атап йөрткәннәр.

“Җирне астероид – метеоритлар һөҗүменнән саклау” халыкара оешмасына саклык чаралары күрергә әле вакыт бар. Галимнәр уйланалар, эзләнәләр. Әйтик, С.А.Ла­воч­кин исемендәге фәнни-җитеште­рү берләшмәсенең “О методах и принципах организации противодействий астероидной опасности” ди­гән махсус лабо­ратория­се­нең әйдәп баручы галимнәре В.Г.Поль һәм А.В.Симо­нов бу мәсьәләдә иң кулай өч вариант тәкъдим итәләр. Беренчесе – астероидны атом-төш коралы белән шартлату. Икенчесе – астероидка аннан кечерәк массалы күк җисеме белән кинетик тәэсир итү, ягъни бәрдереп орбитасын үзгәртү. Өченчесе – гравитацион буксировка, ягъни гравитация көче белән астероидны читкәрәк өстерәү. Практик яктан чыгып исәпләгәндә, галимнәр кулында әлеге ва­риантларның теләсә кайсын кулланырга физик мөмкинлекләр бар. Тик бик зур төгәллек кирәк.

Өстебезгә “шайтан ташы” килгәнне җирдәгеләр әллә белмиләр дә булыр. Әллә белеп, ишетеп тә, колакларына да элмиләр, исләре дә китми. Шулай булуы яхшы. Халык бер көйгә, тыныч кына яши бирсен. Череп баеган байлар да байлыгын таратмый торсын. Дөнья хәлен белеп булмый. 1910 елда ажиотаж ясап алган Галлий кометасы дигән күк җисеме дә бар бит әле. Гел сәфәрдә була торган бу күк җисеме, Кояш системасында кыска гына срокларда күренеп ала да, аннары озак вакытлар юкка чыгып тора. Галимнәр исәпләвенчә, галәм киңлекләре буенча сәяхәттән 27 тапкыр кайткан. Хәзер 28 нче тапкыр сәяхәттә. Бер сәяхәте 74-76 елларга сузыла. Сәяхәтендә ул галәмнең кай почмакларына барып җитеп, күпме яңа дөньяларда була торгандыр. Монысы – үзенә бер могҗиза.

1910 елда Галлий кометасы Кояш тирәсенә чираттагы сәяхәтеннән кайтып керә. Койрыгы, шлейфы белән миллион ярым километрларга сузылган күк җисеме бу. Шулай туры килә: планетабыз үзе­нең орбитасы, күнегелгән сукмагы буйлап барганда, бу юлы Галлий кометасының койрыгын кисеп чыгарга тиеш була. Бер дә галәмәт ажиотаж башлана. Ике күк җисеме бәрелешә, дөнья җимерелә, без бетәбез икән дип, халык егылып эчәргә керешә. Байлар мал-мөлкәтләрен сата. Ә һәрнәрсәдән файда, табыш алырга күнеккән өлгер сәүдә­гәрләр даруханә­ләрдә “космик һәлакәттән коткаручы” кыйммәтле дарулар сата башлый.

– Ике космик җисем бә­релешкәндә безнең таблеткаларны эчкән кешеләр генә исән калачак! – дигән рекламаларны барча өй стеналарына ябыштырып бетерәләр.

1910 елда булган хәлне планетабыз 1986 елда да кичерде. Безнең өскә, бәреле­шәбез, бөтенегезне бетерәм, кырып салам дип, “Тембль-1” астероиды килгән иде. Хәер, Җир халкының күбесе аны сизми дә калды бугай. “Вояджер”, “Джотто”, “Пионер”, “Пла­нета”, “Вега” тибындагы тагын күп космик кораблар эскадрасы “Тембль-1” ас­тероидын Җир планетасыннан күп миллион ки­лометр­лар читтә каршылады, аны шушы сүзнең тулы мәгъ­нә­сендә “тупка тоттылар”. Космик кораблардан төп-тө­гәл җибәрелгән снаряд, әлеге бәйләнчек күк җисеменең граниттан нык стенасын тугыз метрга тишеп кереп шартлады. Чәлпәрәмә китерде. “Тембль-1” астериоды шунда ук орбитасын үзгәрт­те, безнең планетадан уннарча миллион чакрым читтән узды.

Шәт, Алла боерса, бу юлы да исән-имин калырбыз, тагын да матуррак тормыш корып, дөньяда бер матур күк җисеме булган Җир планетабызда яшәвебезне дәвам итәрбез.