"Сеңлем мине урамда калдырды"

Ике бертуган акча аркасында килеп чыккан гауганы судта хәл итәргә тели. "Миңа ярдәм кирәкми. Минем белән булган хәлләр турында языгыз гына. Кешеләр укып, гыйбрәт алсыннар. Тормышта шундый хәлләр дә була икән, дисеннәр. Бертуган сеңлем мине урамда калдырды. Өемне саткан акчамны алып китте, хәзер кире кайтарырга уйламый". Редакциягә килгән Зөһрә Яббарова үз башыннан үткәннәрне елый-елый сөйләде.

Бездә яшәрсең

– Мин тумышым белән Әлки районының Аппак авылыннан, – дип сөйләп китте Зөһрә Яббарова. – 2006 елга хәтле Балаково дигән шәһәрдә яшәдем. Андагы өйне сатып, Казанга кайтырга булдым. Өйне саттым гына, Сәрия исемле сеңел шалтыратырга тотынды. Ул чакта аларның Ершов урамындагы йортлары ишелеп, урамда калган чаклары иде. Кредитка ала-ала, бурычка керә-керә, дүрт бүлмәле фатир сатып алдылар. Миннән дә бурычка акча сорады. Мин инде аны-моны уйлап тормыйча, расписка да алмыйча, башта 20 мең, аннан тагын 30 мең сум акча бирдем. Шуннан, бирә-бирә, 250 мең сумга җитте. Алар инде: "Кайт, бездә яшәрсең", – диделәр. Биектауда төзелеп бетмәгән, дөресрәге, документлары рәсмиләштерелмәгән йортлары бар иде боларның. "Бурычка биргән акчаң йорт хисабына булыр, кайтырсың да, документларын рәсмиләштереп бетерербез", – диделәр. Әле безгә акча биргәнеңне улыңа да, каенанаңа да әйтмә, дигәч тә, күңелемә шик килмәде.

Вакытлыча гына теркәлеп булса да кайттым. Шул Биек­таудагы йортка әйберләремне кайтарттым. Ирем белән бергә яшәми идек инде ул чакта. Озак кына эш таба алмыйча тилмердем. Чөнки вакытлыча гына теркәлүем белән беркая да аласылары килми. Шулай да тырыша торгач, бер җиргә урнаштым инде. Эшкә барам, аннан кайтып, шул Биектаудагы өйнең бакчасында казынам. Сеңелгә шалтыраткан саен ул документлар турында ләм-мим, бер сүз дә әйтми. "Рәсмиләштерербез әле", – дип кенә җибәрә. Әле тора-бара тагын 150 мең сум сорады бу миннән. Үземдә аның хәтле булмагач, 60 мең сумны Чечнядагы башка сеңлем җибәрде. Шул акчаны биргәч тә кымшанмадылар. Әле алай гынамы, Биектаудагы өйгә, 20 мең сум түләп, су да керттердем, электр керткәндә багана өчен дә 7,5 мең сумны миннән алдылар. Тик өметләрем генә акланмады. Инде тора-бара, минем сораганга каршы авызымны ябу гына түгел, бөтенләй дә: "Ник кайттың соң, сине кем чакырды монда?" – дип ире белән җикеренә башладылар. Көннәрнең берендә килеп шул Биектаудагы өйдән дә кудылар. Казанда үз гаиләсе белән яшәүче улым такси белән кайтып алды. Баксаң сеңел минем улымнан да акча алган булган. Улым бастырып сорый башлагач, театр уйнарга кереште, йөрәгем дип, аугандай итте.

Шул хәлләрдән соң озак кына аралашмыйча яшәдек. 2008 елның гыйнварында әтиебез үлгәнгә 20 ел булган иде. Коръән ашына әни авылга Сәрияләрне дә чакырды. Кайттылар. Сәрия беркем белән дә юньләп сөйләшми. Документ турында янә сүз кузгаткач, бөтенләй кызып китте. Клубка чыгып киткән кызына шалтыратып: "Кайт тизрәк, мине монда кыйныйлар", – дип кычкырды. Шулай итеп, кызы кайтты да төнлә белән өйдән чыгып киттеләр. Шунда өйдән куып чыгардылар дип авыл буйлап сөйләп йөрде. Югыйсә ул чыгып китә башлагач, әни ишеккә аркылы басып, туктатып та калмакчы булды: "Мине мыскыл итеп йөрмә болай", – дип ялынды. Әнине бар көченә стенага алып бәрде. Бу хәлләргә чыдый алмыйча Илгиз исемле энем 31 мартта йөрәк чиреннән үлеп китте, – ди Зөһрә Яббарова.

Судка барудан башка чара калмады

"Мин биргән 530 мең сумга гына риза булмыйча, бәяләр тагын артты дип, болар миннән йорт өчен тагын 800 мең сум акча сорый башладылар. Шуннан судка барудан башка юл калмады. Биргән акчамны кире кайтарыгыз, дидем. Сәрия исә, судка биргәч акчаңны күрмисең инде хәзер, дип янады", – ди Зөһрә Яббарова.

Биектау районы суды, Зөһрә апаның Биектаудагы рәсмиләштерелмәгән йортта 2007 елдан бирле яшәвен, бу йортны тәэмин итү өчен кирәк булган чыгымнарны каплавын, электр, су кертеп, йорт янындагы җирләрне эшкәртеп торуын һәм боларны күршеләрнең раслый алганлыкларын исәпкә алып, йортны сату-алу турындагы килешүнең гамәлгә керүен раслый. Шулай итеп, район суды чыгарган карар Зөһрә Яббарова файдасына була. Әмма сеңлесе Сәрия Хөсәенова һәм аның ире Дамир бу карар белән килешмиләр, һәм эшне ТР Югары судына юллыйлар. Югары суд исә район суды чыгарган карарны кире кага. Шуннан соң Зөһрә апа, ул очракта акчамны кире бирегез дип, янә суд юлын таптарга керешә. Нәтиҗәдә, Хөсәеновларга Зөһрә Яппаровадан алган акчаларын кире кайтарып бирергә дигән карар чыгарыла. Хәзерге вакытта әлеге суд эше шулай ук Югары суд карамагында. "Очы-кырые күренми", – ди, 5 ел буе әле тегендә, әле монда яшәргә мәҗбүр булган Зөһрә Яббарова.

Без начар булып калдык

– Зөһрә апа ялган сөйли. Без башта ук йортны 1300 мең сум дип бәяләдек, – ди Сәрия Хөсәенова. – Кан туганым булгач жәлләдем мин аны. Ул Балаководагы өен саткач, иремне көчкә-көчкә үгетләп, апаны шул Биектаудагы йортыбызга кайтарттым. Документларыгыз әзер булу белән өегезне сатып алам, диде. 1300 мең сумга сатып алырга үзе ризалашты. Иң башта ул анда әйберләрен генә куеп торды. 5 ел буена 530 мең сум акча бирде. Калган сумманы сорый башлагач исә суд юлларында йөри башлады, без начар булып калдык. Хәзер суд акчаны кире кайтарырга дип карар чыгарды. Без инде ай саен 55 мең сум яисә кредит формасында берничә меңләп булса да кайтарып килик, дип сөйләшмәкче идек, ул риза түгел. Үзе безгә шул акчаны ничә ел буе түләде, ә үзенә шундук кирәк. Әле менә Югары суд хөкемен көтәбез. Әгәр ул да түләргә дип чыгара икән, Биек­таудагы йортны булса да сатып түләрбез инде, нишлисең, – ди ул. – Ә бит без аны Биектаудагы йорт­та бер тиенсезгә биш ел яшәттек. Аның бит ике фатиры бар иде. Иренекен дә сатып кайтты бит ул Казанга кайтканда. Ире бүгенге көндә бомж хәлендә йөри. Әнине дә үз ягына аударды. Имеш, Биектаудагы йортта ниләрдер эшләткән. Ярар, эшләткән булса түләрбез. Без анысына каршы түгел. Сез әле аның кем икәнен белмисез. Шуның аркасында әни янына да кайта алмыйм хәзер. Туганлык җепләре өзелде. Гомерлеккә инде бу, – диде Сәрия Хөсәенова елап.

Рәнҗим мин аңа

Зөһрә һәм Сәриянең газиз әниләре Зәрия Кәлимуллинаның да бу хәлләргә карата фикерен беләсе иттек.

– Ирем белән алты бала үстердек. Тигезлектә үстердек, какмадык-сукмадык. Һәрбарчасын да укытырга тырыштык. Шушы көнгә калып, балаларым үзара шундый мөнәсәбәткә килер дип һич кенә дә уйламадым, үзем дә бу хәлләргә бик аптырыйм, – ди ана кеше. – Сәрия ничек итеп оялмыйча Зөһрәне гаепли ала? Ул бит аны коры җирдә калдырды. Шушы хәлләр аркасында, йөрәге шартлап, Илгиз исемле улым дөнья куйды, – дип елап ук җибәрде.

Зәрия апа сөйләгәннәрдән аңлашылганча, мәрхүм Илгиз абыйның машинасы булган. Ул Сәрия Хөсәенова белән берничә ел эшләгән дә әле, товар ташыган.

– Биектаудагы өйне бергә­ләшеп кордык, – ди Зәрия апа. – Бер сыерымны, өч үгеземне суеп саттым, калган әйберләр белән дә булышырга тырыштым. Илгизем дә йөгереп йөрде. Йорт сатуга килгәндә, ул болай булды. Бервакыт, Илгиз дә шунда иде, Сәрия: "Әни, йортны сатарга булдык әле", – дип сүз башлады. "Кемгә сатасың?" – дип сорадым. "Бик күп әҗәтләрем җыелган бер хатын бар, шуңа сатам", – диде. Әмма ул хатын йортны килеп караган да, ошатмаган. Шуннан: "Әйдә, Зөһрә апаны кайтарабыз", – диде бу. Мин әйтәм, Зөһрә апаңның өй сатып алырлык 150 мең сум акчасы каян килсен, дим. Өйгә шундый бәя билгеләнгән иде ул чакта. Әмма апасына дигәч, 200 мең сумга күтәрде. "Акчасы булмаса, өен сатар", – диде Сәрия мин әйткәнгә каршы. Апасы Сәриягә ышанды. Өен саткач, Сәрия апасының Казанга кайтканын көтеп тә тормыйча, акчаны Балаковога үзе барып алды. Зөһрә курка-курка, аякларына чорный-чорный биреп җибәрде.

Менә хәзер ничә ел инде Зөһрә урамда яши. Аның кебек гадел, намуслы бала юктыр. Ул бит азып-тузып йөргән кеше түгел. Кияүгә дә без биргәнгә генә чыкты. Анысыннан, кызганычка, уңмады. Зөһрәмне бөтен авыл белә. Теләсә кемнән сорый аласыз.

Сәриягә исә бик тә рәнҗим. Кайту түгел, узганда да кереп хәлне белмиләр. Әле алай гынамы: "Кызым, нихәл?" – дип булса да әйтер идем дип, шалтыраткач та трубканы алмый. Рәнҗим, бик каты рәнҗим...

Күптән төшкән бәхетле гаилә фотосы. Беренче рәттә уртада – Зәрия Кәлимуллина. Уң яктан икенче хатын-кыз – Сәрия Хөсәенова, янәшәсендә – Зөһрә Яббарова