"Бөтен имамнар да түгел, әмма кайберләре курка"

– Ваһһабчылык йогынтысы  җирлегебезгә егерменче гасыр башында ук үтеп кергән. Шуңа күрә “Дин вә мәгыйшәт” жур­налының 1911 елгы саннарын алып карасагыз, һәр санында  “Ваһһабилар кем була?” дигән баш астында  басылган дини-гыйльми язмаларны кү­рергә мөмкин. Инкыйлаб булып, совет хакимияте урнашкач, табигый, ниндидер дини агымнарга гына түгел, исламга, дин әһелләренә бөтенләй диярлек капкалар ябыла. Горбачев хакимияткә килеп, үзгәр­теп кору сәясәте башлангач кына, тимер пәрдәләр ачыла. Динне өй­рәнергә, җәелдерергә мөмкин­лек бирелә. Ләкин безнең фикъһе һәм игътикадый мәзһәбе­безгә каршы булган агымнар үтеп керә. Ни кызганыч, бу йогынты әле дә дәвам итә. Татарстанда гына түгел, ваһһабчылык барча республика-өлкәләрдәге мәчет-мәдрәсәләргә, нәзарәтләргә үтеп керде. Әлеге агымның миллә­те­без­гә, динебезгә, мәдәниятебезгә ки­тергән зыяны турында йөз ел элек үк матбугатыбызда язылганын  әйттем инде. Әмма бер гасыр элек булган кисәтү-искәр­түләрне онытканбыз.

 

– Мәчетләрдән чыгарылсалар да, алар үзләренә интернетта зур мәйдан тапты.   “ВКонтакте” челтә­рендә генә Казанга, Татарстанга бәйле 188 ваһһабчы төркем бар. Ватсап, фейсбук, инстаграм, телеграммда тагын күпмедер?! Бу – бер зур дөнья! Анда – яшьләр! Чит илдә белем алдылар. Күпме китаплар тараттылар. Бүген дә алар үз китап­ларын сата. Милләттәшләребез шушылай әкрен генә андагы идея­ләр белән агулана.

 

 

– Әүвәл мондый агым-хәрәкәт булганлыгын танырга, күрмә­мешкә салышмаска кирәк. Хак­лыкны белеп тә эндәшми торган кеше – сакау, телсез, ихтыярсыз бәндә ул. Мин бу милләтнең баласы икән,  аңа хезмәт итәргә, як­лар­га, сакларга тиеш. Мәчетләргә татар телен ныклап кертә башлагач, җомга вәгазьләрен татарча сөйләү мәҗ­бүри дип куелгач, социаль чел­тәрләрдә иң беренче булып тавыш куптаручылар ваһ­һабчылар булды. Телебезгә шундый нәфрәт кайдан киләдер?! Югыйсә татар телендәге сүз бай­лыгының биштән бере – Коръән теленнән. Иман, ислам, мәсҗид, мәдрәсә, хикмәт, тәрбия, әдәп, әхлак һәм башкалар...

 

Фетнә ул – йоклаучы нәрсәдер. Аны уяткан кешене Аллаһы Тәгалә ләгънәт кыла. Күптән түгел генә ватсапта бер мөслимә кардә­шебезнең Казан базарында ит сатып торуын күрсәттеләр. Узып баручы бер авылдашы моңа аңлатма бирә: “Яулык бәйләгән әлеге кешене мин беләм. Ул бит биш вакыт намаз укымый. Ул – кәфер. Аңардан ит сатып алучы хәрәм ашаган була”. Йә Аллаһ! Ул бит үз авылдашын тәкфир кылды, ягъни кәфер дип игълан итте. Татар авылында асралган, чалынган малны хәрәмгә чыгарды. Ул, юньле кеше булса, авылдашы янына килеп сәлам би­рергә, хәлен сорашырга тиеш иде. Аны кичке ашка чакырып, гаиләсе белән таныштырырга; кунарга урыны булмаса, кундырып чыгарырга; аның аша авылдагы кардәш­ләренә бүләкләр биреп җибә­рергә... Әле мосафир хакы бар. Хәзер бит кайбер төбәкләрдә атасы бер мәчеткә, үзе – икенче, баласы өченче мәчеткә йөрүчеләр бар. Болай аерылган, бер-берсенә дош­ман күзе белән караган, бер-берсен кәфер санаган милләтнең киләчәге юк.

 

 

– Бөтен имамнар да түгел, әмма кайбер имамнар курка. Проблема килеп чыкмагае дип шикләнә. Кайбер имамнар алардан акча ала. Һәр төрле кичә-бәйрәм уздырганда, мәчет чыгымнарын каплаганда иганәче буларак ярдәм итәләр. Кайбер­ләре – яшертен ваһ­һаб­чылар. Үз­ләрен Әбүхәнифә юлында дип йөр­сәләр дә, башкача гамәл кылалар. Билгеле бит: кайсы мәд­рә­сәдә укыган, бүген нинди дәрес­лекләрдән сабак бирә, янәшә­сендә кемнәр бөтерелә...

 

 

 – Ваһһабчыларга ялгышканлыкларын, милләтебезгә зарар ките­рүләррен аңлату тиеш. Мил­лә­тебез, динебез мән­фәгате иң югары, иң кыйммәтле. Шуны саклыйк, кадерлик, хыянәт итмик. Хыянәт итүчеләрне туктатыйк. Саташтырмасыннар! Адаш­тыр­масын­нар! Безгә нәфрәт ки­рәкми, мәхәб­бәт кирәк. Милләт­тәшлә­ребезне тупларга, дуслаштырырга иде. Алдыбызда торган катлаулы проблемаларны хәл итү, чишү өчен дуслык, бер­дәм­лек, куәт кирәк. Куәт-егәр булмаса, аларны хәл итә алмыйча, тарих чүпле­гендә калуыбыз бар.

 

 

Ш. Мәрҗани исемендәге Тарих институтының иҗтимагый фикер бүлеге мөдире һәм БИА проректоры  Сәет Шаһавиев: