Хатын-кызларны җомга намазына йөрүдән тыю – аларның иреген чикләү

– XX гасыр башында мөфтие­без Риза хәзрәт Фәхретдин, ха­тын-кыз­лар да җомга намазына йөри ала, дип фәтва чыгара. Бу – бик дөрес, бик урынлы тәкъдим. Миңа калса, Риза хәзрәт фикерен үстереп, тә­мам­лап бетермәгән. Хатын-кызлар да җомга намазына йөрергә тиеш, дип фәтва бирергә кирәк булган аңа. Коръәндә, ир-атлар гына йөрергә тиеш, дип язылмаган бит. Мөселманнар йөрергә тиеш, ди­гән. Хатын-кызларны җомга намазына йөрүдән тыю – аларның иреген чикләү ул. Риза хәзрәткә хәтле бу проблемага игътибар итүче, йө­рәксенеп, хакыйкатьне әйтүче булмаган. Ислам дөньясында хатын-кызларның хокукларын танымау очраклары әле дә байтак. Әйтик, Согыд Гарәбстаны хатын-кызла­ры­на моңарчы машина йөртергә ярамады. Согыдия короле шушы көн­нәрдә генә аларга машина йөртер­гә рөхсәт бирде. Тарихка күз төшер­сәк, Пәйгамбәребезнең хатыннары мәчеткә, җомга намазына йөргән бит. Бу мисал җитмимени?!” – дип сөйләде тәгаен алганда анда Арслан хәзрәт. Бу уңайдан нәрсә әй­терсез, андый зарурлык бармы, дип берничә мөселман кар­дә­ше­безнең фикерен белештек.

 

– Бу проблема хатын-кыз­лар­ның мәчеткә йөрү-йөрмәвенә генә кайтып калмый. Гүзәл затларыбыз­ның гаиләдә һәм җәмгыятьтә тоткан урыны хакындагы мәсьәлә бу. Ислам гаиләсендә хатын-кыз – беренче планда. Без аларга мәчеткә, җомга намазына йөрү сезгә мәҗ­бүри дип куйсак, балалар мәктәп­тән кайта, ирне тукландырасы бар. Дөрес, хәзерге вакытта бөтен мә­четләрдә диярлек хатын-кыз заллары булдырылды, теләгән кеше намаз укырга, җомга намазына ки­лергә мөмкин. Шуннан артыгы кирәкми. Бик күп илләрдә хатын-кызлар, гомумән, мәчеткә йөрми. Миңа калса, Европадагы кебек ха­тын-кызлар ир-ат белән бертигез хокуклы булырга тиеш дигән мәсь­ә­ләне өстерәп чыгарырга тырышу гына бу. Әмма исламның үз тө­шенчәләре, үз кагыйдәләре бар. Ислам гаиләсендә күптән хатын-кызның, ир-атның гаиләдә тоткан урыны билгеләнгән. Ир-атлар элек-­­электән җомга намазына мәчеткә йөргән, хатын-кызлар җомга намазын өйдә укыган, бәйрәм көн дип, ирен, балаларын, табын әзерләп өйдә көтеп торган.

 

Традицияләрне бозудан ни мәгънә? Хатын-кыз өчен иң мө­һи­ме гаилә ныклыгы булырга тиеш. Чынлап та, безнең татар ханымнары кирәгеннән артык актив. Инде шундый очраклар бар. Әлмәт райо­нының бер авылында, мулла бабай безне мәчеткә кертми, дип хатыннар ир-атлар белән бәхәскә кергән. Болай дәвам итсә, Алла сакласын, без күп, ир-атлар аз, әнә икенче катка, кече залга менсен­нәр, дигән дәгъва да килеп чыгарга мөмкин. Мондый хәл традиция­лә­ребезнең нигезләрен генә какшатачак. Әй­тик, мәрхүмнәрне озатканда хатын-кызларыбыз зиратка бармыйча, капка төбендә озатып кала. Җе­на­зага бармау, катнаштырмау – хокук­ларын кысу түгел, алар­ның нечкә күңеллелеген исәпкә алу ул. Алар бит анда елап кына торачак. Әгәр ясалма рәвештә туташ-ха­нымнар­ны җәмгыятьнең төрле тар­мак­ла­рына җәлеп итә башласак, башка проблемалар да килеп чыгачак. Түбән Камада шундый хәлне сөй­ләделәр. Берәү, мәчет каршындагы курсларга барасым бар дип, авыру ирен ялгыз калдырып, һәр кичне диярлек өеннән чыгып китә икән. Әле бит балалардан тыш оныклар да бар. Яраткан әбисе тәрбияләми­чә, аларны кем тәрбия­ләсен?! Шуңа күрә хатын-кызларга җомга намазына йөрүне фарыз итеп куйсак, мөсел­ман гаиләсен­дәге проблемалар тагын да артачак.

 

– Мин мәчеттә сирәк булам. Бар­ган саен шаккатам: ир-атла­рыбыз атна саен, фарыз гамәл­ләр­не үтәү йөзеннән җомга намазына килә. Чөнки анда барсаң, акылыңа, рухыңа азык табу кыен. Авызына карап тотучы вәгазьчеләрне саный башласаң, кулдагы бармаклар санына да тулмас. Буш сүз! Шуңа карамастан, рухи азык тапмасалар да, фарыз, Аллаһы Тәгалә әмере дип, ир-атларыбыз барыбер җомга намазына йөри. Мин аларның фида­карь­легенә шаккатам. Инде хатын-кызларга килгәндә, бәлкем кемдер ахирәтләре белән очрашып сөйлә­шү, эчен бушату өчен барадыр. Мин, мәсәлән, җомга вәгазь­ләреннән әллә ни таба алмыйм. Анда барырга теләк зур түгел. Берничә хәзрәт бар инде. “Кабан арты”, “Туган авылым”, “Шамил” мәчетендә һәм тагын бер­ничәсендә генә мәгъ­нәле, рухи азык бирә торган вәгазь­ләр ишеттем. Оста вәгазьчеләргә кытлык бездә! Мәчетнең эчтәлеге, рухи җәлеп итү көче иң әүвәл андагы имамга, мәхәллә халкына бәйле.

 

 

– Хатын-кызның мәчеткә йөрүе ниндидер аңлашылмау­чылык­лар­га сәбәп була, гаиләдәге тынычлыкка зыян китерә икән, аның бармавы хәерле. Дөрес, мәчеткә баруның савабы зур. Шул ук вакытта ханым­нарның балалар үстерүе, иргә хезмәт итүе фарыз. Җомга намазын өйдә укыса да, хатын-кыз­лар­га савабы зур бит. Хатын-кыз­ларга җом­ганы фарыз итеп куярга ярамый, ирләргә – фарыз! “Гый­бадәте исла­мия”дә җомга намазына бару ха­тын-кызларга мәкрух (хуп­лан­маган эш) дип әйтелгән, алар йөрмәскә тиеш, дип сөйли кайберәүләр. Бу дөрес түгел. Гаиләсенә авырлык китерсә, аңлашылмаучылыкларга сәбәп бирсә, билгеле, мәкрух була.