Балага күпме акча кирәген белгәч, әти кешенең күзләре шар була

Нәрсә сөйләп торам соң инде, күбегезнең өйләнешкәне бар бит, таныш кичерешләр болар. Каршыңа туй очраса – юлың уңа, диләр, тик менә өйләнешүчеләрнең генә һәрчак юлы уңмый. Аерылышулар, гаиләләр җимерелүе бүген гадәти күренешкә әйләнеп бара.

 

Моның сәбәпләре төрле, психолог булмагач, акыл сатып утыру килешмәс, күзәтүләрдән чыгып, күпчелекнең гаилә коруыннан башлап, аерылышканга хәтле булган чорны сурәтләп карыйк. Кайсыдыр бер яшь йөрәк 20 яше тулыр-тулмас кияүгә чыга (өйләнә). Уку турында уйлау юк, өстәмә белем алуга, үсешкә киртә куела. Бөтен тырышлык, кызыксынучанлык юкка чыга. Карьера ясау турында уй башка кереп тә карамый. Бар да гадәттәгечә: таныштылар, берничә ай «мәхәббәт» уйнадылар, аннары әти-әниләр янына бардылар – мөмкин булган хәтле күбрәк акча каерырга һәм башкалар төсле туй үткәрергә. Әти-әниләр берничә йөз мең кредитка чума яки еллар буена җыеп килгәнен чыгарып сала. Башкалар төсле үк иң кәттә туй ясый: лимузин, кәләшкә башлар әйләнерлек бәягә туй күлмәге (гомердә бер генә һәм бары тик биш-алты сәгатькә генә киелә), күпсанлы кунаклар, сый-нигъмәтләрдән сыгылып торган өстәлләр (читләр алдында сынатып булмый!), тамада, күгәрченнәр, розалар... Аннан соң лимузинда ЗАГСка бару, ресторан, арт шәрифләр чиләк булганчы эчү, барысы да «бәхетле», музыка уйный, кесәсеннән соңгы тиеннәр чыгып очкан ата кеше рюм­ка күтәрә: «Их, мать якасын, бер генә яшибез лә, нинди бай туй уздырабыз, әйдә күтәреп куйыйк!» Болар бөтенесе дә бу тормышта берни күрмәгән, берни белмәгән, өч тиен дә акча эшләп карамаган ике кемсә аерылышуга хәтле рәсми теркәлгән килеш яшәсен өчен эшләнә.

 

Паспортта штамплар куелды. Штамплы паспортларын тотып, яшьләр үз оясына кереп утырамы? Юк шул менә. Ипотекага фатир алып, шуны каплыйсы акчаларга шау-гөр китереп туйлар узды, бокаллар чәкеште, туйда гына күренеп киткән туганнар җыелды, «кешедән ким-хур булынмады». Хәзер яңа өйләнешкән пар әти-әни җилкәсендә яши – бер-ике бүлмәле хрущевкада җыйнаулап «рәхәт» күрәләр. Ә бит күбесе шулай бик озак яши һәм моңардан чыгу юлын таба алмый. Бәяләр үсә бара, туй агентлыклары гөрләтеп туй уздырырга теләүчеләрнең һәрчак булып торачагын белә, шуңа күрә бәяләрне «тоз­лап» кына тора. Ә әти-әниләр алдана, оныклар һәм якты киләчәк турында хыялланып, аны-моны уйлап тормый, бурычка бата. Мондый гаиләләр адым саен.

 

Тиздән кәләш авырга уза. Шуннан соң кызык чор башлана. Әти кеше – заводта бер кол, йә булмаса офиста юк акчага ыштан туздыручы, яки кибеттә консультант. Ул моңарчы да бурычка баткан иде, хәзер исә тагын да күбрәк кирәк, хатын һәм туачак баланы кайгыртасы бар. Бик тиздән гаиләдә тавыш-гау­га башлана – моңа тагын шул акча юклык сәбәпче. Хатын дигәне, бот күтәреп, өйдә ята – ул берни дә эшли белми. Ир исә, акча табасына өметләнеп, бөкресен чыгара. Бернәрсәгә дә вакыт җитми, ял юк.

 

Бала туа. Бөтенесе «шат». Балага күпме акча кирәген белгәч, әти кешенең күзләре шар була. Әни кеше бала чүпрәк-чапракларын юып тормый – аңа гигиеник салфеткаларны тонналап кайтарып торырга кирәк. Аның баланы имезергә сөте дә юк – элек эчелгән сыра белән тартылган тәмәке үз эшен эшли. Балага төрле кушылмалар кирәк, ә алар кыйммәт кенә түгел, җитмәсә баланың акылына да тәэсир итә. Әти кеше тагын да зуррак колга әверелә. Үз оясын булдыру хыялы машина тәрәзәсенә килеп сыланган чебен төсле юкка чыга – акча фатир белән машинага түгел, ашау-эчү, вак-төяккә дә чак кына җитә. Хатын эшләми, ирнең хезмәт хакы түбән, шунлыктан кредит алыр­га мөмкинлек юк. Торган саен балага әйбер күбрәк кирәк, бу исә тавыш-гау­галарның яңаларын чыгарып тора. Нәтиҗәдә өйдәгеләр арасында киеренке мөнәсәбәт урнаша.

 

Тавыш-гауга тынмый, акча юк, хатын гел бала карап «арый», ир берничә эштә эшли. Хатын әти-әнисенә зарлана, тегеләре бала карый, кызлары диванда журнал актарып утыра, бала тапканнан соң аның үзен рәткә китерәсе бар. Берничә айдан соң аерылышу башлана. Гаилә әгъзалары рухи яктан сынган. Әти-әниләр кара кайгыда, хатын ялгызлыктан иза чигә, аптырап калган ир яшелчә кыяфәтенә керә, йә киресенчә – барысын да ташлап китеп, тормышның матур якларын күрә башлый. Хәзер бала гаиләдә ярату, аңлашу дигән нәрсәләрне күрмичә үсә...

 

Менә шулардан чыгып, сорау туа – нәрсәгә болар бөтенесе? Мондый гаиләләр адым саен. Минем таныш-белешләрем арасында шундый хәлдә калганнары бик күп, югыйсә алар төрлесе төрле бас­кычта иделәр, әти-әниләре өчен туй уздыру да зур мәшәкать булмады, кайберсенең үз фатиры, яхшы эше дә бар иде, әмма аларның барысына да алда язылганнарның күбесе аша узарга туры килде. Алар хәзер яшьтәшләреннән 10-15 яшькә олырак күренә, дәртләре сүнгән, күзләрендә нур юк, кешегә ышаныч югалган, аларның кабат гаиләле буласы килми. Ә бит болар барысы да нечкә билле бер кызчык­ка үлеп гашыйк булудан башлана. Гаилә корыр алдыннан һәрбер яшь йөрәк үз-үзенә сорау бирсен иде: ашык­мыйсыңмы соң син, бала? Яшәр урының, бала тугач, аны тие­шенчә тәрбияли алырлык мөмкинлегең бармы? Шул сорауларга кис­тереп «әйе» дип әйтә алмаганда, бераз бетләрең коелганчы, өйләнми торуың хәерлерәктер бәлки? Нәрсә, теге нечкә билле кыз ычкыначакмы? Ычкынсын, димәк, ул сиңа кирәкле кеше түгел, хәзер үк ычкынуы күпкә хәерле, өйләнеш­кәннән соң ычкынса, үкенечлерәк булачак...