Гонконг мәктәбендә инглиз телен укытучы татар егете белән ӘҢГӘМӘ

 

– Мин алтынчы ел Гонконгта эшлим. Дәүләт мәктәбендә инглиз теле укытам. Казанда эшләгәндә дусларым, әле син – өйләнмәгән, максатчан, үҗәт егет, инглиз телен яхшы беләсең, нигә кайсыдыр бер чит илгә барып укытмаска, дип тәкъдим иткән иде. Чыннан да, яхшы фикер дип килештем. Кызыксына башладым. Дубайда, Катарда инглиз теле укытучылары кирәк, шартлары яхшы иде. Интернетта эзләнә торгач, Гонконгта да ихтыяҗ барлыгын күреп, анда мөрәҗәгать иттем. Килегез, диделәр. Бер елга куян тиресе дә түзә, шартлары ошамаса, башка җиргә күчеп була бит, барып карыйм әле дидем.

 

 

– Әйе, Кытай. Әмма кайбер кешеләр аны аерым дәүләт дип исәпли. Макао кебек ул да – Кытайның бер административ төбәге. Гонконг 1997 елга хәтле Англия колониясе булган. Англия егерме ел элек аны кире Кытайга кайтара. Без быел июльдә әлеге кире кайтаруның егерме еллыгын билгеләп үттек. Анда Кытай башлыгы да килде. Быел Гонконгның яңа башлыгы сайланды. Сингапур кебек ул да – аерым шәһәр. Ләкин аның, Кытайның башка калаларыннан аермалы буларак, үз сәяси системасы, парламенты, акча берәмлеге, полициясе бар. Саклану-оборона системасы гына Кытай белән уртак. Гарнизонда – Кытай хәрбиләре. Гонконгта инглизләрдән калган хокук системасы гамәлдә. Хокукый дәүләт буларак ошый ул миңа. Анда бөтен кеше хокуклары, хәтта Сингапурда булмаган хокуклар да саклана. Кытайда булмаган аерым җыелу, фикереңне белдерә алу, матбугат иреге кебек хокукларыбыз бар. Гонконгта хәзер җиде миллион кеше яши. Халкының күплеге ягыннан дөньяда беренче урыннарда торучы шәһәрләрнең берсе ул. Җире бик аз, кешесе бик күп. Эшкә урнашу өчен бирегә бик күп кеше килә. Бу кала нигездә хезмәт күрсәтү белән мәшгуль. Гонконг үзе бернинди матди байлык җитештерми. Лондон, Нью-Йорктан кала, дөньяның өченче банк, финанс хезмәте күрсәтү үзәге ул.

 

 

– Британия колониясе булудан туктаганнан соң һәм Кытай хакимияте кул астына кергәч, аларда инглиз теленең дәрәҗәсе, статусы төшә башлый. Шуңа күрә, инглиз теле стандартларын югары дәрәҗәдә тоту өчен, чит илләрдән шул телне яхшы белүчеләрне чакыртып, җирле мәктәпләрендә эшкә урнаштырып, инглиз теле мохите булдырырга карар кылалар, белгечлегеңә карыйлар. Сайлап алганда, инглиз теле укыту буенча квалификацияләрең, дипломнарың бармы, телне нинди дәрәҗәдә беләсең, дип кызыксыналар. Мәгариф министрлыгына барып сынау тапшырасың, инша язасың. Әле тагын интервью комиссиясе бар. Анда син эшләячәк мәктәпнең директоры, аның урынбасары, министрлык вәкиле була.

 

 

– Гонконгта кеше тәүлегенә ун-унбиш сәгать тә эшләргә мөмкин. Чөнки бездә яшәү шартлары бик кыйммәт. Нинди урында торудан башлап ашау-эчү, сәяхәт итү шактый күп акча таләп итә. Бөтен хезмәт күрсәтүләр кыйммәт. Шуңа күрә анда һәркем килеп урнаша алмый. Әйтик, Россия акчасына күчергәндә торак өчен аена йөз мең сум тирәсе түлим. Тәгаенләп тормыйм, мин шуннан ике-өч мәртәбә күбрәк хезмәт хакы алам. Анда укытучылар, хокукчылар, табиблар шактый яхшы яши. Мин атнага 25 сәгать укытам. Таләпләр шактый кырыс. Әйтик, 7 сәгать 50 минутта килдем, дип имза куярга тиешмен. Соңга калырга ярамый. Мәктәптән тыш чаралар булмаса, дүрттән, биштән соң китә алам. Билгеле, кайчан китүең ул көнне ничә сәгать дәресең булуга бәйле. Әйтик, дүшәмбе – өч кенә сәгать, пәнҗешәмбе исә алты сәгать дәресем бар. Даими рәвештә квалификацияне арттыру курсларында укып торабыз. Ел саен тәҗрибә арта бара. Ул хезмәт хакы артуга тәэсир итә. Әйтик, хәзер мин 16нчы дәрәҗәдә булсам, 32 нче дәрәҗәгә хәтле үсә алам. Һәр дәрәҗәгә ирешкән саен хезмәт хакың үсә. Без – укытучылар анда дәүләт хезмәткәре дәрәҗәсендә. Анда I-VI cыйныфлар – башлангыч мәктәп, VII-XII cыйныфлар урта мәктәп санала. 12 еллык уку системасы. Бер сыйныфта 30лап бала укый. Биш-алты параллель сыйныф булырга мөмкин. Мәктәпләр бик зур: гадәттә ике-өч мең бала укый. Анда элеккеге совет системасындагы кебек укучы өлгермәсә, сыйныфта утырып калып, ике ел укырга мөмкин.

 

Бер үк вакытта мин өлкәннәр өчен оештырылган тел курсларында да укытам. Анысы инде төп эштән, кичке сәгать алтыдан соң. Кайчагында ял көннәрендә дә укытырга туры килә. Шимбә-якшәмбе ял. Инглиз колониясе вакытындагы система саклангач, төп каникулыбыз – Раштуа. Яңа ел бәйрәмендә дә ял бирелә. Аннан соң кытайча Яңа ел бәйрәме. Ике атна дәвам итә торган зур ял ул. Аннан соң Пасха каникулы, язгы каникул. Бездәге кебек ял көннәре шактый күп. Җәйге ял Россиядәге кебек 45 көн тирәсе.

 

 

– Анда да бөтен нәрсә имтиханнарга корылган. Кеше стресс халәтендә яши. Бездәге кебек БДИ тапшыралар. Вузга керү-кермәвеңне билгели. Күпләр вузга керә алмый. Чөнки анда урыннар бик аз. Керә алмагач, төрле белгечлекләр алу өчен махсус уку йортларында укый. Акчасы күбрәк булганнар гадәттә Австралия, АКШ, Англиягә барып белем ала. Бездә бик күп халыкара мәктәпләр бар. Тик анда уку бик кыйммәт. Инглиз, кытай телләреннән, математикадан имтихан бирү мәҗбүри, аннан инде үзең сайлаган фән буенча сынау тапшырасы. Анда гел шундый киеренкелек – кеше имтихан биреп тора, бирә алырмынмы-юкмы, дип яши.

 

 

– Гонконг гражданлыгы алыр өчен анда җиде ел торырга кирәк. Мин алтынчы ел яшим инде. Андый исәп бар. Башта яшәп тору хокукы бирәләр инде. Аңа ия булгач, җирле паспорт бирсәгез иде, дип мөрәҗәгать итә аласың. Гонконгның үз гражданлыгы бар.

 

 

– Бәлки укытыр идем. Шулай да мине Россиядәге халыкара мәктәп үзенә җәлеп итми. Чөнки анда барыбер балалар урысча сөйләшә. Чын мәгънәсендә халыкара мәктәп булсын өчен анда төрле милләт балалары укырга тиеш. Әгәр анда төп масса Казан балалары булса, анда берничек тә инглиз теле мохите булдырып булмый. Миңа анда эшләве кызык булмас иде. Анда студентлар төрле илләрдән җыелганга алар инглизчә сөйләшергә, аралашырга мәҗбүр. 2-3 процент кына башка илләрдән килгәч, күбесе барыбер урысча сөйләшә.

 

– Мин Түбән Камада төрек-татар лицеен тәмамладым. Анда байтак фәнне инглиз телендә укыттылар. Нигез шунда салынды. Өченче курстан соң, “Алгарыш” программасы буенча бер ел Англиядә укыдым. Анда мин сөйләм теленә өйрәндем. Гомумән, анда барып кайту мине нык үзгәртте. Ул вакытта КДУда да укуымны өзмәдем, кайтып имтиханнарымны бирдем. Тел өйрәнү холыкка да нык бәйле. Әгәр һәвәслеген ачыклап алга таба үстерә алса, кеше күп нәрсәгә ирешә ала дип уйлыйм.

 

 

– Андый чикләү юк. Гадәттә гаиләдә ике-өч бала.

 

 

– Анда урыс диаспорасы бар, Россиянең Генераль консуллыгы бар. Урыс якташлык җәмгыяте дә бар дип беләм. Кем тели, шунда теркәлә ала. Төрле чаралар оештыралар. Һәр елны алар безне Яңа елны бәйрәм итәргә чакыра. Ике ел элек Гонконгка Татарстан Президенты Рөстәм Миңнеханов килеп киткән иде. Тик мин аның килүен ул киткәннән соң гына белдем. Ике-өч татар бар. Алар белән сирәк-мирәк аралашам.

 

 

– Анда кытайның бер диалекты – кантон сөйләме. Ул кытай теленнән шактый нык аерыла дип әйтәләр. Шуңа күрә кытайча өйрәнергә уйлаганым юк. Анда мондый ихтыяҗ да юк. Бөтен кеше инглизчә белә бит. Бәлки киләчәктә өйрәнермен. Гадәттә мин анда телевидениедә инглиз телле каналларны карыйм.

 

 

– Төрле илләрне гизәргә тырышыгыз. Дөньяга карашны ул шактый нык киңәйтә. Яңа нәрсәләр ачасың, төрле кеше белән аралашасың, төрле культуралар белән танышасың. Мин һәр елны июль аенда Казанга кайтам. Ни кызганыч, Казан яшьләренең күбесе алларына зур максатлар куеп яшәми дип уйлыйм мин. Күпләр агым уңаена йөзү ягын карый. Инглиз теле белән дуслашырга ашыкмыйлар. Әгәр максаты бар икән, кеше үзен, яшәү мохитен үзгәртә ала. Бөтен нәрсә акчага бәйле түгел. Теләк зур булса, әллә ниләр эшләргә мөмкин.