Татарстанда хәләлне каян аласы? Бәясе ничек?

Хәләл ашамлыкка өстенлек бирүчеләр күбәя. Аның белән мөселманнар гына түгел, бү­тән динне тотучылар да кызыксына. Кибеткә кергәч, ит­тән әзерләнгән сый алыр өчен азык төргәкләреннән “Хәләл” тамгасын эзлибез. Тамга бар икән, димәк, “Хәләл” комитеты тикшерүе узган. Шулай булгач, шикләнмичә ашарга мөмкин. Ә нинди була соң ул хәләл ризык?

Белгечләр менә болайрак аңлата: ул ит ризыгы икән, малны үстергәндә аның сыйфатлы, табигый азык ашавы мө­һим. Бу кошчылык фабрикаларындагы тавыкларга да кагыла. Йомырканы хәләл дип тамгалау да шуннан килеп чыккан. Дөрес итеп, мөселманча чала белү – үзе бер хезмәт. Бисмилла әйтеп, бөтен шартын китереп кул белән чалынган малның итен саклау, пешерү, тәкъдим итүнең дә кагыйдәләре бар. Аны дуңгыз ите янәшәсендә һәм бер үк савытларда сакларга ярамый. Пешерергә әзерләнгәндә дә такта, пычак, савыт-саба аерым булырга тиеш.
 
Россия мөселман эшмәкәр­лә­ре ассоциациясе президенты Айдар Шаһимәрданов сүзләренә караганда, Татарстан хастаханәлә­рен­дә авыруларга ашарга әзерлә­гән­дә хәләл азык кына кулланыла һәм Казандагы барлык ясле-бакча, мәктәпләрдә дә балаларга тулысынча хәләл ризык кына ашаталар. Майдан, йомыркадан башлап, иткә, сосискага кадәр... “Бисмилла әйтеп, күтәренке кәеф белән пе­шергән аш кешегә яхшы энергия бирә һәм аның файдасы күбрәк, – ди Айдар Шаһимәрданов. – Шуңа күрә хәләл ризык әзерләүче җә­мәгать туклану урыннарында биш вакыт намаз укучы, шәригать кануннарын белүче кешеләр күбрәк эшли”.
 
Бу хакта тиз туклану өчен татар хәләл ризыклары челтәрен оеш­тыручыларның берсе – Солтан Сафин белән дә сөйләштек. Аның әлеге кәсепкә алынуына ел ярым тирәсе генә. Эшкә керешкәнче корган уй-ниятләрен вакыт узгач үзгәртергә туры килгән. “Баштарак, хезмәткәрләрнең барысы да мөселман булачак, татарча, русча, инглизчә сөйләшүчеләрне генә алачакбыз, дип уйладык. Тик андыйларны табу бер дә җиңел түгел икән. Дөрес, мөселман булмаган һәм бүтән милләт вәкилләре арасында да аш-суга һәвәс кеше­ләр аз түгел. Шулай да хәләл ризык әзерләргә теләсә кемне куеп булмый, сайлыйбыз”.
 
Бәяләргә тукталсак, хәләл ризык кыйбатрак йөри. Чөнки ул консервантсыз, синтетик кушылмасыз табигый чималдан гына әзерләнергә тиеш. Ә сату нокталарындагы бер җитештерүченең хәләл тавык ите белән икенче­сенең бәясе нишләп аерыла? Монда ниндидер югары техноло­гия­ләр, стандартлар турында сүз бармый, бәяне эшмәкәрләр куя. Шуңа күрә, кыйммәткәрәк алсам, отам дип уйлау – шулай ук ялгыш фикер. Җитештерүчеләр, сатучылар куйган бәяләрне чагыштырырга һәм сайларга өйрәнергә кирәк.

– Хәләл ит ризыклары әзер­ләүче кафе ачып җибәргәч, безгә кемнәр йөрүе белән кызыксындык, – ди Руслан Хәйретдинов. – Мө­селманнар, студентлар, эшмә­кәрләр... Хәмерсез, кальянсыз да кешене туклану оешмасына җә­леп итеп булуын аңладык. Дин кануннары буенча яшәүчеләр генә түгел, сәламәтлеген кайгыртучылар да хәләл ризык ашый.

Яңадан-яңа клиентлар өстә­леп торсын өчен, әлбәттә, ри­зы­гың тәмле дә, сыйфатлы да булырга тиеш. Кеше чисталык-пөх­тәлеккә дә игътибар итми калмый. Әгәр ашау йөрәккә ятышлы түгел икән, анда бүтән керәсе кил­мәячәк һәм бу хакта таныш-белешләргә дә сөй­лисең. Руслан Хәйретдинов эшен хәләл кулинария ачудан башлаган. Халык ит ризыклары сорый башлагач, яңа җиһазлар сатып алганнар, эшне шул өлкәгә көй­ләгәннәр. Моның өчен кафены ит белән даими тәэ­мин итеп торырга кирәк. Малны үзләре үс­термиләр, авыл-рай­он­нардагы фермерлардан, аерым хуҗа­лыклардан алып кайталар икән. Авылларда малны мө­сел­манча чала белүчеләр элек тә бар иде, ул традиция дәвам итә. Та­тар­стандагы эшкуарларга ул яктан җи­ңел­рәк.
 
Краснодар өл­кәсендә хәләл кафе тотучыларның андый мөм­кинлеге булмагач, үз­ләре кечкенә ферма ачканнар. Ә бездә җитеш­терелгән хәләл ризыкларны Мәс­кәүгә, Самарага, Тө­мәнгә һәм Рос­сиянең башка тө­бәкләренә җи­бәрәләр. Татар­ның милли ризык­ларына, хәләл азыкка ихтыяҗ бик зур, диләр. Солтан Сафин аңла­туынча, “Хә­ләл” комитеты сертификатын алу өчен төрле дәрә­җә­дәге сыйфат контролен үтәргә туры килә. Сыйфатлы иттән тыш, ризыкны әзер­ләү процессына нык әһәмият би­релә. Без бу мәсьәләгә киләчәк­тә яңа­дан әйләнеп кайтачакбыз әле.