70 яшендә дә кызлар башын әйләндерүче Фидан Гафаров шәхси проблемалары турында сөйләде (ИНТЕРВЬЮ)

Җырчы актерлар, гадәттә, мин – театр кешесе, эстрада минеке түгел, диләр. Татарстанның, Башкорстанның һәм Россиянең халык артисты Фидан Гафаров исә – театрда иң абруйлы артистларның берсе, эстрадада да аны уздыручылар сирәк. Өстәвенә 70 яшьлек артист әле бүген дә кызларның башын әйләндерә. Ул безгә театр проблемалары һәм шәхси мәсьәләләр хакында ачылып сөйләде.

– Артистлардан еш кына, үзебез күргәне дә җиткән, балаларыбызга артист булырга рөх­сәт юк, дигәнне ишетергә туры килә. Ә менә Сез улыгыз Азамат белән икегез бер сәхнәдә уйнап йөрисез.

– Мин аның театр институтында укыганын ул өченче курска җит­кәч кенә белдем. Чөнки тор­мышымның иң зур өлеше юлда үтте. Өчәр ай гастрольдә була идек. Балаларны әнисе үстерде, әнисе зур тормышка әзерләде. Укып бетергәч, Азамат татар “Нур” театрында эшли башлады. Соңрак аны башкорт драма театрына чакырып алдылар. Ул – бар яктан да килгән, иртә җитешкән артистла­рыбызның берсе. Аның “халык артисты” исемен алуы белән дә горурланып була, миңа исә улымның игътибарлы, акыллы, ярдәмчел булуы кадерле. Тамашачының спек­такль­дән соң кереп, малаең өчен рәхмәт, дип әйтүләре бөтен бүләкләрдән дә кыйммәтлерәк.
 
– Бүләк дигәннән, аның ниндие Сезгә аеруча кадерле?

– Миңа ике тапкыр ат бүләк иткәннәре бар. Чын ир-егет өчен бик шәп бүләк инде ул. Ләкин аны кая куясың? Баш тартырга туры килде. Бер юбилеема Камал театры кылыч бүләк итте. Менә анысы кадерле бүләк булды. Гомумән, бүләк­нең зурысын да, кечкенәсен дә яратам. Матур сүзләргә алданам да инде.

– Еш алдыйлармы?

– Нишләптер көнаралаш диярлек алданам. Кайчак, кызык ясап, күзгә төтен җибәрәләр. Мондый алданудан ләззәт аласың. Кайчак түрәләр кушуы буенча күзгә карап, керфек тә какмыйча алдыйлар. Бусы ачуны чыгара инде.

– Сез – усал кешеме?

– Якыннарыма куркыныч тудырсалар гына усал кеше. Болай холкым бик йомшак минем. Кешеләргә күрәләтә зыян салганым юк. Ялгыш кагылам икән, гафу үтенәм.

– Ләйлә Дәүләтова белән концертларыгыз капылт өзелде кебек. Бу уңайдан төрле сүзләр дә йөрде.

– Концертлар бөтенләй үк тукталмады. Әле күптән түгел Питерда концерт куйдык. Тамашачы шактый килгән иде. Дөресен генә әйткәндә, тамашачы Нурия Ирсаева белән чыгышларымны ярата, көтеп ала. Башка җырчылар булсынмы, артистлар беләнме чыгыш ясасам, зур мәхәббәткә хилафлык кылганмын кебек кабул итәләр. Чөнки Нурия белән без – илле ел буе сәхнә парт­нерлары, гомер буе чын мәхәб­бәтне уйнарга тырыштык. Юк, дөрес әйтмим, мәхәббәтне уйнап булмый, ул ихлас булганда гына тамашачыны ышандыра ала. Тормышта бер-беребезне еш тән­кыйтьлибез, ә сәхнәгә бөтен вак-төякне онытып, ярату өчен генә чыга идек. Халык сәхнәдә чын мә­хәббәт күрде. “Тапшырылмаган хат­лар”, “Галиябану” спектакльлә­рен­дә аерылышкан вакытларда үзебез тетри идек. Халисә Мөдәр­рисо­ваның “Бәхет хакы” спек­так­лендә дә уйнау юк, бары тик яшәү булды. Яшәү ул әсәр вакыйгаларын үзең аша кичергән вакытта гына була.

– Тормышта бер-беребезне еш тәнкыйтьлибез, дидегез. Ул нәрсәдән гыйбарәт?

– Гап-гади әйберләрдән. Аяк киеме күлмәгенә туры килмәсә дә, “эләктерә” алам. Миңа да, әйтик, 10 минутка гына соңга калсам да, шактый сүз тыңларга туры килә. Көлү, караш табигый булмаса да, бер-беребезне кисәтәбез. Безнең арада начар тәнкыйть булмады.

– “Бәхет хакы” спектаклен гади тамашачы автобиография итеп кабул итә.

– Анда, чыннан да, минем язмышка охшаш мизгелләр бар. Каһарманым улын югалткан кебек, мин дә олы улымны җир куенына иртә иңдердем. Кызымны табу күренеше дә тормыштагысына тәңгәл килә. Аны уйнаганда, кайбер мизгелләрдә сәхнәдә тыела алмыйча елый идем.

– Мөгаен, Сез ихласлык бе­лән кеше күңелен яулыйсыздыр. Сәхнә артында басып торганда да, урамда да яныгызда гел кызлар.

– Яшьләрнең янымда чуалуына үзем дә гаҗәпләнәм. Мин бит синең атаң яшеңдә, нишләп кү­зеңне уйнатасың, дип сорыйм кайчак. Әбием, әнием сезнең турында шултиклем яратып, сокланып сөй­лиләр иде, аларның яратуы күчкән, күрәсең, дип җавап бирүче булды.

– Кибеттә азык-төлек җыясы урынга, автограф таратам, диюегез чынлыкка туры килә алайса?

– Кабан күле буендагы бик затлы бер ресторанга кердем. Берзаман яныма урта яшьләрдәге ике пар килеп басты. Хатыннары танып алган да, кич белән Сез катнашкан спектакльгә барабыз, автографыгызны бирмәссезме икән, диләр. Иркенләп сөйләшеп тә утырдык әле. Мондый аралашулар миңа комачауламый, аннан гына әллә кем булып китмим. Ә менә үзем турында ни уйлауларын белеп тору – кирәкле нәрсә. Кеше иҗатыңны яратып яныңа килә икән, димәк, аның әйтер сүзе бар. Гадәттә, андый сүз ихлас була. Шуңа күрә мин халык фикерләрен мыегыма чорнап куям. Базарда, кибеттә туктатып автограф сорыйлар икән, монда инде Фәридә апагызга хыянәт итеп булмый. Гафу үтенеп, эшне тәмамлыйм, аннары гына автограф бирергә, фотога төшәргә була.

– Тормышта Сезнең өчен иң кадерлесе нәрсә?

– Иң кадерлесе – тамашачым. Мине ашаткан, киендергән, роль­ләремне яраткан тамашачымның булуы – минем өчен зур бәхет. Бү­генге көнем дә кадерле. Иртәгә нәрсә буласын беребез дә белми бит. Шуңа бүгенге көнебезне мәгъ­нәле итеп үткәрә белергә кирәк.

– Сез – театр дөнья­сында да, эстрадада да абруй казанган артист. Бездә исә популярлыкны мал белән исәпләргә яраталар.

– Малга гомерем буе исем китмәде. Кесәмдә бер миллион сум акчам булса, кичкә хәтле таратып бетерәчәкмен. Мохтаҗлар да җитәрлек, хыялын тормышка ашыра алмыйча интегүчеләр дә шактый, туганнарны да рәхәттә яш­­ә­тәсе килә. Банкларга салып җыйган бер тиен дә акчам юк. Гомер буе бер фатирда яшәдем. Улым Азаматны башка чыгарырга вакыт җиткәч, шул фатирны сатып, ике кечкенәне алдык. Бөтен байлыгым шул. Кайчак, нишләп синең бакчаң, шәһәр читендә йортың юк, диләр. Минем бакча да, йортым да – бөтен ил ул. Нишләп мин ниндидер сутыйларга бикләнеп, казынып ятарга тиеш әле? Урыным – халык арасында. Миңа аралашу, фикер алышу ошый. Халык арасында мин – кадерле кеше.

– Тормышыгызда югалтулар да булган. Мондый кайгыларны ничек үткәреп җибәрергә?

– Эчтән сыкрасам да, тышка чыгармадым. Тышка чыгарып, кызгандырудан ни файда? Кызгану ул утка бензин өстәгән кебек, кайгы китми, арта гына. Аннан бит гаи­ләм­нең күз карашы миндә, сыгылсам, алар да сыгыла. Бирешмим икән, алар да хәсрәтне үткәреп җибәрү юлларын эзлиләр. Сынауны Аллаһы Тәгалә яраткан бән­дәләренә бирә. Күрәсең, без – ярат­кан бәндәләредер инде. Өл­кән улым Айбулатны югалту ай ачы булды. Ул: “Әти, мин бу тормыш өчен яратылмаганмын, монда ялган күп, гаделлек юк”, – дип әйтә торган иде. Талантлы музыкант, виртуоз гитарист, җырчы иде. Шигырь­ләр дә язган, ләкин беркайчан да күрсәткәне булмады. Аның вафатыннан соң табып алдык та, фикерләренең тирәнлегенә хәй­ран калдык. Үз кулларым белән редакциягә илтеп бирдем, бастырып чыгардылар. Улымнан шушы кечкенә генә ядкәр калды.

– Театрның төрле чорларын кичергәнсез. Бүген театр нинди хәлдә? Югалтулар күбрәкме, табышлармы?

– Театрда бүген лидер юк. Ул бөтен җирдә дә шулай. Элек лидер бар иде. Социаль геройлардан Әхтәм Абушахманов, мелодрамалар буенча Нурия Ирсаева, Фидан Гафаров лидер булып торды. Бүген­ге буынны алсак, алар барысы да бертөрле. Халык театрга герой карарга килә. Ә бүген герой үстерү ниятендә беркем дә эшлә­ми. Театр ул – кечкенә генә бер дәү­ләт. Геройларсыз дәүләтне нинди язмыш көтүен сез үзегез дә беләсез. Футбол, хоккей кебек уеннарны алыгыз. Анда бит әйдәп баручылар бар. Халык нәкъ менә аларны карарга, алар өчен җан атарга килә. Театрда герой үстерү турында уйласалар, тамашачыны театрга ничек тартырга дигән сорау үзеннән-үзе хәл ителер иде.

– Драматургиядә хәлләр ничек?

– Бу өлкәдә дә артка борылып көрсенер хәлгә калдык. Элек бит халык белән очрашулар үткәрелә, аннан драматурглар белән утырып сөйләшеп, иң борчыган мәсь­әләләр турында әсәрләр иҗат ителә иде. Туфан абый көндәлек­ләрендә ничек пьеса язуы турында аңлаткан. Баксаң, Марсель Сәлим­җанов, Туфанюга, фәлән темага пьеса кирәк бит әле, дип әйтә торган булган икән. Йә булмаса, Туфан ага, Марсель, авылда менә шундый хәлләр, дип телефоннан шалтыраткан, режиссер, яз, дигән. Туфан Миңнуллин пьесалары шуңа күрә бүген дә актуальлеген югалтмый. Йә булмаса, Флорид Бүләковны алыйк. Профессиональ түгел, театр үзе чакырып, җәлеп итеп, эшләтеп, бу шәхестән драматург ясаган. Бүген аның әсәрләрен кайда гына сәхнәләштермиләр! Уртага салып эшләгән эш бәрәкәтле, дип тикмәгә генә әйтмиләр бит инде.

– Озакламый Май бәйрәм­нәре  җитә. Сезнең өчен иң рәхәт ял кайда?

– Миңа туктаусыз хәрәкәттә булырга кирәк. Хәрәкәт ул концерт кую, театр уйнау гына түгел. Хә­рәкәт ул – үз өстеңдә эшләү, ка­милләшү дә. Шулай дигәч, кайчак, Сез өйдә дә туктаусыз репетиция ясыйсыздыр инде, эш арасында гел җырлап йөрисездер, дип әйтәләр. Юк, мин аш пешергәндә, юынганда җырлый торган кеше түгел. Бер эшкә алынам икән, аны ахыргача җиткерәм. Җыр өйрән­гәндә дә башка эш турында уйларга яратмыйм. Ял итәргә җай чыкса, иң яраткан җирем – табигать, авыл. Өй болдырына чыгып, тәмәке кабызып җибәрү генә дә тәнгә дә, җанга да ял бирә, яшәреп китәсең. Яшәреп дигәннән, иң зур проблема ул минем. Күңел һаман яшь, һич картаеп булмый.