“Җәясу” Пожарга китте

Яз уртасы булуга карамастан, үткән атна ахырында табигать кар-бураннары белән шаккатырса да, җомга көн иртән иртүк ялтырап чыккан кояш бар җиһанны сөендерде. Нәкъ менә шушы көнне Кочко-Пожар авылының яңартылып килгән мәдәният йортында бөек шагыйребез Габдулла Тукайның туган көненә һәм Экология елына багышланган VII районара “Җәясу” балалар фольклор фестивале шаулап үтте.

Проектның авторы һәм җитәкчесе - Тәнзилә ханым Паламарчук, ә оештыручылар -  “Туган як” газетасы редакциясе  белән Сергач районының мәгариф һәм мәдәният бүлекләре.

Клуб фойесы 14.00 сәгатькә  Кызыл Октябрь, Спас, Сергач һәм Пильна районнарының төрле авылларыннан матур милли костюм-күлмәкләр, калфак-түбәтәйләр киеп килгән  шат күңелле бала-чага белән тулды. Теләгән кеше биредә “Габдулла Тукай әкиятләре балалар иҗатында” дигән кул эшләре күргәзмәсе, шагыйрьнең тормыш юлына багышланган стенд материаллары һәм мишәр халкының ашлары, бакчада  милли бәйрәмнәр уздыру фотокүргәзмәсе белән танышты. Шул ук вакытта Сергач райпосы бүләк иткән татлы күчтәнәчләр белән балаларга кайнар чәй табыны да оештырылган иде.

Әзерлек эшләре, коллективларны теркәү бетүгә, барлык балалар үзләренең җитәкчеләре белән залдагы йомшак, уңайлы урындыкларга урнаштылар.

Иң беренче булып сәхнәгә Кочко-Пожар авылы башлыгы Рөстәм Абдуллин күтәрелде. Үзенең чыгышында Рөстәм әфәнде мәдәният йортын төзекләндерүдә финанс һәм физик ярдәм күрсәткән Сергач районы администрациясенә, өлкә татарлары автономиясенә, Мәскәүдәге якташларга, аеруча бик күп эшләр башкарган алтын куллы клуб хезмәткәрләренә рәхмәтләрен җиткерде һәм шушындый дәрәҗәдәге фестивальнең нәкъ биредә узуы белән чиксез горурлануын белдерде, ә бүгенге фестивальдә катнашучыларның һәркайсына уңышлар  теләде.

Фестивальнең сәламләү өлеше Шөбиле мәктәбе коллективының яз турында шигъри юллары һәм Пашат коллективы башкаруында “Без бит татар баласы” исемле матур җыр белән башланып китте, аларны Сергачның өченче номерлы мәктәбендә белем алучы Кочко-Пожар кызларының татар биюе алмаштырды. Аннары Тәнзилә ханым сәхнәгә хөрмәтле кунакларны – өлкә татарлары автономиясенең башкарма директоры Рамил Салихҗановны, Сергач районы авыл хуҗалыгы идарәсе җитәкчесе Рушан Идрисовны һәм мәгариф идарәсе җитәкчесе урынбасары Светлана Ерахтинаны чакырды.

Рушан Рафекович барча халыкны зур бәйрәм белән котлады, ә фестивальнең чишмә башында торган, аның проект авторы Тәнзилә Нурулла кызына җиденче ел башкарып килгән эчкерсез хезмәте өчен рәхмәтләрен  белдерде һәм шушы эшне киләсе елларга да уңышлы башкарып чыгарга аңа исәнлек-саулык теләп чәчәкләр гөлләмәсе тапшырды.

Светлана Александровна да үз чиратында барлык катнашучыларга уңышлар теләде һәм мондый чараларның кирәклеген ассызык-лады.
Чынлыкта исә быел язгы ташу булмаса да, фестиваль экранда җәясу күренешләрен чагылдырган презентация белән башланып китте һәм сәхнә түренә проектның авторы, аны әйдәп баручы Тәнзилә ханым Паламарчук чыкты. Ул балаларны, хезмәтләрен дә, көчләрен дә жәлләмичә аларны әзерләгән җитәкчеләргә, барча кунакларга рәхмәтләр әйтте.

- Без бүген юкка гына язгы ташкыннар вакытында җыелмадык, безнең әби-бабаларыбыз элек-электән табигатькә табынганнар, яз башында яр читләренә җыелып, төрле йолаларыбызны башкарганнар: яулык, бозларда учаклар агызып, күңелсезлекләрне, авыру-сагышларны аккан су белән озатып җибәргәннәр. Агымсуның, кар суының зур көченә, шифасына ышану бүген дә яши халыкта. Без әле дә шушы клубка гына җыелып булса да, ул йолаларны башкарабыз, яз суларының шифасына өмет итеп калабыз. Киләчәгебез якты, матур булсын, - диеп Тәнзилә ханым җиденче районара “Җәясу” фестиваленә старт бирде.

Ә фестивальнең төп программасын Пашат мәктәп-бакча фольклор коллективы башлап җибәрде. Гадәттәгечә, җитди итеп әзерләнгән әлеге төркем матур киемнәре, декорацияләре белән тамашачыларны таң калдырды. Аларның чыгышлары Экология елына багышланган иде. Габдулла Тукай әкиятләренең нинди генә персонажлары юк биредә: кечкенә Апуш үзе, Шүрәле белән бала-Шүрәлечик, бала белән күбәләк, Су анасы һәм башкалар.

Алар урманга кунакка килделәр, андагы саф һаваны сулап, матурлыктан ләззәт алдылар, җыр-биюләр белән үрелеп барган төрле уеннар уйнадылар, кешеләрне урманда тәртипле булырга, табигатьне сакларга өндәделәр.

Сафаҗай балалар бакчасының дүрт нәни кызчыктан торган фольклор төркеме “Бас кызым, Әпипә!”не оста биеде.

Кочко-Пожар балалар бакчасы коллективы җитәкчесе презентация ярдәмендә үзләренең 2011 елдан 2016 елга кадәр әлеге проектта катнашу тарихын сөйләде, ә балалар “Бала белән Күбәләк “ шигырен сәхнәләштерделәр, кечкенә кызчыклар милли кием кигән курчакларын күрсәтеп, татар һәм рус халкы биюләрен башкардылар.
Шөбиле коллективының чыгышы да тамашачы күңеленә хуш килде. Ул тулаем татар халкының уеннарын чагылдырды: кыз бала сеңлесенә “Баш бармак, балан үрдәк...” санамышын өйрәтте, ә аннары балалар барысы бергә рәхәтләнеп “Бүре”, “Тары чәчү” һәм “Кәрия-Зәкәрия” уеннарын уйнадылар.

Яндавишча балалар бакчасы фольклор коллективы апалары җитәкчелегендә “Каз өмәсе”н сәхнәләштерде. Милли матур күлмәкләр кигән кызчыклар һәм гармун тоткан малайлар “Каз канаты” җыры астында каз йолку күренешен күрсәттеләр. Кызларның итәгендәге түшкәләр нәкъ менә чын каз түшкәләре кебек иде, шундый туры китереп эшләнгәннәр. Алар апаларыннан яшь чакта уйнаган уеннары турында сораштылар һәм ул тәкъдим иткән “Ачык авыз” уенын бик яратып уйнадылар. Ә инде “ачык авыз” калган балаларның бирелгән җәзаны үтәүләренә: такмак әйтүләренә, яттан шигырь сөйләүләренә, биюләренә халык алкышларын кызганмады. Уен беткәч, малайларның гармун тотып, кызларның уенчык көянтәләргә  түшкәләр элеп, су буена каз юарга китүләре тамашачы күңелендә соклану уятты.

Шул ук авылның мәктәп коллективы Диляра Камалова башкаруында татар биюен һәм “Кәрия-Зәкәрия” уенын күрсәтте.

Номерлар арасында Тәнзилә ханым сәхнәгә К.Октябрь районы мәгариф, яшьләр һәм спорт эшләре комитеты җитәкчесе Әлфия Мөхәммәтҗанованы һәм “Туган як” газетасы редакторы Олег Әндәрҗановны чакырды. Әлфия ханым Нижгар төбәгенең талантларга бай булуын дәлилләп, бар дөньяга танылган якташларыбызны – Рәшит Ваһаповны, Хайдәр Бигичевны, Рамил Курамшинны һ.б. хөрмәтләп искә алды,  балаларның сәләтен ачар өчен дә мондый проектлар бик кирәк диде һәм әлеге фестивальдә катнашучыларга иҗади уңышлар теләде.
Олег Хөсәин улы барча  кунакларга сюрприз итеп, махсус Мәскәүдән кайткан талантлы җырчы, “Татар моңы” яшь башкаручылар телевизион конкурсы лауреаты, мөтеравыллы Ринат Закеровның чыгышын игълан итте. Аның искиткеч матур җырлавы, аңа гына хас булган үзенчәлекле тавыш, сәхнәдә үз-үзен тотуы тамашачыларның күңелен күтәрде һәм кайнар алкышларга лаек булды.

Ринатның җырлавыннан соң сәхнә тутырып Зур Рбишча мәктәбенең фольклор коллективы чыкты. Бу коллектив “Өч кыз” әкиятен сәхнәләштерде. Әлфия Рәфиятҗанованың “Балам өчен” шигырен сәнгатьле укуы залда утырган тамашачының берсен дә битараф калдырмагандыр дип беләбез. Алар шулай ук “Кәрия-Зәкәрия” уенын да уйнап күрсәттеләр.

Грибан клубы фольклор коллективы кызы Лилия Секамова татар биюен үзенчә матур башкарды.

Камка балалар бакчасының ике нәни сылукае башкаруындагы “Каз канаты”  биюен карап торуы да бигрәк рәхәт булды.

Иң зур, 25 кешедән торган фольклор төркем Сафаҗай мәктәбенеке иде. Алар үзләренең чыгышларында “Карга ботка”сы йоласын күрсәттеләр. Ботка пешкәнче балалар “Әпипә”не биеделәр, төрле уеннар да уйнадылар, такмаклар да әйтештеләр. Казандагы ботка пешүгә ашарга утырдылар, каргаларны да өлешсез калдырмадылар, ә инде чыгышларын “Яз килә” дигән җырны күмәк башкару белән тәмамладылар.

Семочкилылар чыгышларын “Ак каен” җыры белән башладылар. Аннары Эльмира Багаутдинова Ренат Харисның “Кеше кайчан матур?” дигән шигырен бик оста итеп укыды. Ахырда татар бию көйләре тезмәсенә “Вальс” бию коллективның чыгышына аеруча ямь өстәде.
Лопатин мәктәбендә белем алучы Печә балалары “Аулак өй”не яңача күрсәттеләр. Иң элек алар, олыларның өйдә юклыгыннан файдаланып, мендәр бәреш уйнап алдылар, ә инде әбиләре, кайтып кергәч, балаларга үзе уйнап үскән татар халкының “Кәрия-Зәкәрия”, “Түбәтәй” уеннарын өйрәтте.

Рус Пожары мәктәбендә укучы Кочко-Пожар балаларын туплаган фольклор коллектив фестивальдә беренче тапкыр гына катнашса да, аңа җитди әзерләнгән. Татар әбиләре ролен оста башкарган Альбина Әндәрҗанова белән Анна Шаипова экранда күрсәтелгән фотолар ярдәмендә авыллар бетүгә китерү-че проблемаларны ачыкладылар һәм милләтебезне дә шушындый язмыш көтмәсен иде дигән теләктә калдылар. Аннары алар урамда максатсыз уйнап утырган хәзерге заман балаларын бер мизгелгә генә телефон-планшетларыннан аерып, үзләренең яшьлек уеннары – “Түбәтәй”не уйнаттылар. Уен барышында балалар кызыгып китеп шигырь сөйләделәр, авыл такмак-лары җырладылар, биеп тә алдылар.

Әйтергә кирәк, рус мәктәпләрендә укучы балалар татар телен укымасалар да, аларның  милли мәдәниятне, гореф-гадәтләрне сак-лаулары шатландыра.

Уразавыл балалар иҗаты йорты коллективы татар биюе белән “Әбием” җырын әзерләп килгәннәр иде. Әлеге җырны башкарганда 6 яшьлек Ләйсән Гамалетдинова  сәхнәдә үзен чын артистларча тотты һәм аның чыгышы кайнар алкышларга күмелде.

Рәзил Вәлиевнең “Мәңгелек яз” шигыре белән Татар Моклокасы коллективының чыгышы башланды. Аннары ике туган Абдулдиановалар бигрәк матур, үзенчәлекле бию хәрәкәтләре белән татар биюен башкарганнан соң, ал чәчәк төсендәге милли күлмәкләр кигән кызлар триосы Габдрахман Әпсәләмов романы буенча төшерелгән фильмнан “Ак чәчәкләр” җырын искиткеч оста, күңелләрне җилкендерерлек итеп җырладылар. Шул ук коллектив башкаруында яңгыраган “Туган тел” җырын тыңлаганда, чын мәгънәсендә, туган телебез, туган илебез өчен горурлык хисләре кичереп утырдык дисәк дә, ялгышмабыздыр.

16 нчы сан астында Кече Рбишча мәктәбе чыгыш ясады. Коллектив җитәкчесе Хамисә ханым Шәрәфетдинова башта авыл турында шигырь укыды, аннары моңлы, көчле тавышы белән “Кыр казлары артыннан” дигән җырны сузып барлык халыкны сокландырды. Ул җитәкләгән фольклор төркем “Ремень сугыш” һәм “Яле, иркәм, чыгарам” уеннарын уйнап күрсәтте.

Мөтеравыл кызлары да фестивальдә, һәрвакыттагыча, югары дәрәҗәдә чыгыш ясадылар. Алар башкаруында Вәсилә Фәттахова репертуарыннан күпләр яраткан “Туган як” җыры яңгырады, ә инде “Җиләк җыю”ны  барча тамашачы яратып кабул итте, бигрәк тә нәни Җәмиләнең зурларча оста иттереп, тырышып биюе аларны аеруча сөендерде. Бу сөйкемле кызчык кечкенәдән сәхнә түрендә үсә, шуңа киләчәктә аны югары үрләр көтәчәгенә ышанасыбыз килә.

Камка мәктәбенең “Зимцәцәк” фольклор төркеме һәркемгә күптәннән таныш инде. Әлеге коллектив кызлары, аеруча малайлары үзләрен сәхнәдә һич тартынмыйча, иркен тоталар. Алар Камка татарларының борынгы җырын “Зимцәцәк”не җырлап күрсәттеләр, ә “Җан ияңне алам” дигән уенны оста, артистларча уйнаулары тамашачыны елмаерга мәҗбүр итте.

Фестивальнең азаккы катнашучысы - Уразавыл урта гомуми белем бирү учреждениесе коллективы әти-әниләр, укытучылар һәм укучыларның үзара мөнәсәбәте, БДИ проблемаларына кагылган сәхнә күренеше күрсәтте.

Шуның белән өч сәгатькә якын дәвам иткән фестиваль ахырына якынлашты һәм Габдулла Тукайның “Туган тел”ен күмәк башкару белән тәмамланды.

Ниһаять, сәхнәгә барлык коллек-тивларның җитәкчеләре чакырылды. Төп оештыручыларның берсе булган “Туган як” газетасы тарафыннан барча коллективлар дипломнар һәм спонсорлар тарафыннан әзерләнгән тәмле тортлар белән бүләкләнделәр, ә өлкә татарлары автономиясе фольклор төркеме җитәкчеләренә истәлекле бүләкләр тапшырды. Кочко-Пожар мәдәният йорты да читтә калмады – җитәкчеләргә бүләккә чәчәк бәйләмнәре бирде.

Кыскасы, тагын бер “Җәясу” фестивале – җиденчесе дә зур оешканлыкбелән үтеп китте. Рухи кыйблаларыбыз юкка чыга башлаган заманда балаларны татар рухлы, татар җанлы, татар телле итеп тәрбияләү, милли мәдәниятебезне, үзебезнең гореф-гадәтләребезне, йолаларыбызны саклап-үстерүгә юнәлтелгән әлеге проект бик кирәк һәм бик мөһим, ә мондый гамәлләрне Тәнзилә ханым Паламарчук кебек милләт җанлы шәхесләр булганда гына тормышка ашырып була. Шуңа күрә “Җәясу” дәвамлы, озын гомерле булып, Сергач ягында тагын күп еллар җәелсен иде дигән теләктә калабыз. Тик бу өлкәдә уйланасы уйлар, эшләнәсе эшләр дә байтак әле.

Форсаттан файдаланып, фестивальне оештыруда финанс ярдәм күрсәткән Сергач райпосы җитәкчесе Равил Мангушевка, “Ачка” хуҗалыгы рәисе Харис Хакимовка, “Континент” сәүдә үзәге директоры Фаил Хамзинга, Шөбиле ОРТсы җитәкчесе Фаил Арифуллинга, Осман хәзрәт Бадяутдинов җитәкчелегендәге Яңа Мочали мәчете мәхәлләсенә, РНКАТНОга чиксез рәхмәт сүзләре җиткерәбез.

Шулай ук олы рәхмәт сүзләрен Кочко-Пожар мәдәният йорты директоры Ибраһим һәм художество җитәкчесе Эльвира Мусиннарга, аккомпаниатор Азат Жиһаншинга һәм җыештыручы Әлфия Шакировага белдерәбез. Кабат очрашуларга кадәр, дуслар!

И.Садеков фотолары.