Алай түгел, болай ул: Корылтай – аулагый түгел

Нәзарәттән шылтыраттылар. “17 апрельдә “Корстон” кунакханәсенең зур залында Татарстан мөселманнары корылтае була. Корылтайдан соң, мөфти матбугат җыелышы уздыра. Килми калмагыз”, – дип чакырдылар.

– Аңламадым. Корылтайга чакырасызмы, матбугат җыелышынамы? – дип сорадым. “Барча имамнар катнашачак. Журналистларга урын юк. Гафу итегез инде: бер-ике телевидение журналистын гына кертә алабыз”, – дип аңлатты матбугат үзәге җитәкчесе. Менә сиңа мә! Залдагы мохитне тоймасаң, өммәттәшләрең белән фикер алышмасаң, делегатларның үзара ни-нәрсә хакында гәпләшүенә колак салмасаң, куян шулпасының шулпасы гына булып чыгачак бит ул язмабыз. Сер түгел, күп кенә җитди нәрсәләр “яхшы түгел”, “өеңдәгене тышка чыгару була” дип мөнбәрдән әйтелми кала. Әмма, чирен яшергән – үлгән, диләр. Корылтайга нәкъ менә авырткан җирләр турында сөйләшү, мөһим мәсьәләләрне уртага салып фикер алышу өчен җыелалар. Әйтик, узган шимбә көнне уздырылган БТИҮ  корылтаенда язучы һәм җәмәгать эшлеклесе Фәүзия Бәйрәмова: “Бездә шактый күп мөселманнарны радикаль төркемнәргә катнашы булуда шикләнеп кулга алдылар. Аларны ун-унбиш, хәтта егермешәр елга төрмәгә утырттылар. Мөселман булмаган башка республикаларда да кулга алып торалар. Тик аларны болай кырыс хөкем итмиләр, мондый зур сроклар бирмиләр. Нишләптер бездә аларны яклап сүз әйтүче кеше юк”, – дип нәзарәткә дәгъва белдерде. Бу дәгъва ни дәрәҗәдә урынлы? Башка төбәкләр белән чагыштырганда хәл ничек икән? Кискенрәк фикер йөртүчеләрне туры юлга бастыру, эшне судка җиткермәс өчен нәзарәт нинди чаралар күрә? Корылтайда мондый сорауларга да җавап бирелер дип ышанасы килә.
Шөкер, ТР Диния нәзарәте, мөфти Камил хәзрәт соңгы елларда милләтебезне, туган телебезне саклау, яклау, мәдрәсәләребездә укытуны тәртипкә салу максатында бик күп чаралар күрде. Тәгаен алганда, имамнарыбызга җомга вәгазьләрен татарча гына сөйләү таләбен куеп бик зур эш эшләде. Татар дини мирасын халкыбызга кайтару буенча да зур гына эшләр башкарыла дип беләбез. Әмма башкарасы эшләр тагын да күбрәк, колачлырак. Әлеге изге, игелекле юлдагы гамәлләрне дин әһелләре, имамнар үзләре генә җыелып билгели алмый, минемчә. Миңа калса, корылтайга имамнарның яртысы җыелса да бик җиткән. Делегатларның калган яртысын дин әһеле булып эшләмәүче мөселман җәмәгатьчелеге тәшкил итәргә тиештер. Сер түгел, хәзер арабызда намаз укучы эшкуарлар, галимнәр, вуз мөгаллимнәре дә шактый күп. Җомга намазын калдырмаучы ректорлар, ширкәт җитәкчеләре дә байтак. Нигә шуларны да делегат итеп сайламаска, чакырмаска?! Инде хәзерге тел белән әйткәндә, корылтайга имамнарың үзләрен генә җыю нәзарәтне ябык акционерлык җәмгыятенә әйләндерүгә китерәчәк, минемчә.

КПСС Үзәк Комитеты съездларын гына искә төшерик. Анда райком секретарьларының да сирәге генә эләгә иде. Алдынгы эшчеләр, галимнәр, колхозчылар, ширкәт-оешма җитәкчеләре шактый күп иде съезд делегатлары арасында. Шул рәвешле СССР җитәкчеләре дәүләт, җәмгыять белән идарә итүгә мөмкин кадәр күбрәк халык вәкилләрен җәлеп итәргә тырышты. Имамнарны, мәдрәсә җитәкчеләрен генә чакырып корылтай уздыру, гафу итегез, партком секретарьларын җыеп кына съезд уздырган кебек булып чыгачак ләбаса!

Дин дәүләттән аерылса да, җәмгыятьтән аерылмаган, дип әйтергә ярата Беренче Президентыбыз Минтимер Шәймиев. Шәт шулай икән, корылтай эшендә халкыбызның төрле катлауларыннан үзен мөселман дип санаучы һәркем катнаша алырга хокуклы. Инде аларны сайлап алып делегат итеп теркәү мәсьәләсен мәхәллә җыелышларында яки район мөхтәсибәте утырышларында хәл итәргә мөмкин. Әле соң түгел, җомга намазыннан соң җыелырга була. ТР Диния нәзарәте корылтае түгел, Татарстан мөселманнары корылтае бу. Хәер, оешма  үзе дә ТР мөселманнары Диния нәзарәте дип атала.

Кайберәүләрдән, төп мәсьәлә хәл ителгән бит инде, Камил хәзрәтнең мөфти булып сайланасы билгеле, мөфтилеккә башка кандидат та теркәлмәде, акча әрәм итеп, аны оештырып та торасы түгел, мөфтине билгеләп куясы гына, дигән тәкъдимнәр ишетелә. Миңа калса, эш алай ук гади түгел. Беренчедән, мөфтилеккә кандидат корылтайда да тәкъдим ителергә мөмкин. Устав моңа мөмкинлек бирә. Бирмәсә, уставны үзгәртергә була. Корылтайның моңа хокукы бар. Икенчедән, корылтай – мөфти сайлау гына түгел ул. Анда төп мәсьәлә – булган кыенлыкларны барлау, четрекле мәсьәләләрне чишү юлларын эзләү, алдагы дүрт елда ниләр эшләячәгебезне билгеләү.

Еш кына имамнарыбыз, җомга намазына халкыбызның 2-3 проценты гына йөри, милләттәшләребезне дингә тарту кыен, дип зарлана. Имамнарыбыз  аһ-зарларын, эшлекле тоелган фикер-тәкъдимнәрен эшкуарларга, зыялыларга җиткереп, шунда ук җавап аласылары, бу җәһәттә башкаларның ни уйлаганнарын беләсе килсә, әлбәттә, корылтайда халкыбызның барча катлауларыннан вәкилләр утырырга тиеш.

P.S. Торам-торам да хатынның колагын борам дигәндәй, Госман хәзрәтнең мөфти булып торган чаклары искә төшә. Ул вакытта, нәзарәт ишеге төбендә гозере төшеп килүчеләрне “сөзеп” торучы “вертушка” булмаганга, теләсә кем кабул итү бүлмәсенә килеп җитә ала, журналистларны бернинди кыенлыксыз корылтайга гына түгел, нәзарәт пленумнарына да кертәләр иде. Хәзер – аңлавы кыен. Корылтай – аулагый түгел, ләбаса!