Разил Вәлиев: “Үзгәреп һәм җырлап яшик Миңнеханов чорында!”

Бу юлы “Татар җыры” фестивалендә 26 чыгыш карадык. Концерт Алинә Сафина белән башланды, Элвин Грей белән бетте. Күпләр өчен бу исемнәр бернәрсә дә сөйләми. Хәер, халык белмәгән җырчылар, а-ля Лепс, а-ля Цойлар шактый булды концертта.

Шулай итеп унҗиденче фестиваль үзенең иң яхшы коммерцияле проект икәнен күрсәтте. Монда татарның вип шәхесләре, каймагы җыелган иде. Тусовка форматын алган бу чара. Ә без аннан татар җыры нинди булырга тиеш дигән сорауга җавап эзлибез.

Фестивальгә санаулы көннәр кала, интернетка, “Татар җыры”на Президент килә, дигән хәбәр чыкты. Ул чыннан да килде һәм беренче бүлекне тулысынча карады. Ошадымы аңа бу концерт, юкмы – билгесез, Рөстәм Миңнеханов фикере белән уртаклашмады. Вип урыннар кайбер чыгышларда аеруча җанланды. Бигрәк тә Фирдүс Тямаевның “Мужики, сез минем беләнме?”, “Мишәрләр, без бергә!” дип кыздыруы бушка булмады. Президентка әледән-әле үз фикерен әйтеп торган ярдәмчесе Ләйлә Фазлыева Тямаев чыгыш ясаганда рәхәтләнеп биеп утырды. Бу җырчы турында төрле фикер йөри. Ул үзе дә, мин җырчы түгел, автор-башкаручы, дип тавыш мөмкинлекләрен аек бәяли торган егет. Бәлки ул шушы ихласлыгы белән дә үз тамашачысын тапкандыр әле. Аның чыгышын тыңлаганда Кулаткыда (Ульян өлкәсе) узган Бөтенроссия авыл Сабантуе да искә төште. Фирдүс Тямаев Норлат районы сәхнәсендә чыгыш ясаган иде. Халык нәкъ менә Нурлат сәхнәсе тирәсендә иң күбе булды да, Татарстан артистлары әзерләгән концертны ачылыш тантанасыннан соң караучы булмады диярлек.

“Татар җыры” бер типтагы җырлар белән күңелне кайтарды. “Йөрәгем яна”, “Мәхәббәткә юк ара”, “Сөйлә сереңне”, “Балан ачы” – мөгаен без челтерәп аккан саф сулы чишмә буеннан һәм ачы балан тирәсеннән тагын 25 ел китә алмабыздыр әле. Халык шагыйре Роберт Миңнуллин залда күренмәде, бу юлларны язганда телефоннан элемтәгә кереп хәлләрен белештек. “Андый бәягә билет сатып алып барып булмый, аннан соң бер үк авторлар, бер үк төрле җырлар – суындым мин җыр сәнгатенә”, – диде ул. Күрәсең, “Барс медиа”ның үз авторлары бардыр. Исеме еш яңгыраган автор Зифа Нагаева булды, аннан Анна Попова. Анна Попова “Просто молоко” ширкәтендә матбугат хезмәткәре бугай...
 
Аның каравы Хәния Фәрхигә югалган алтын брошкасы урынына яңасын эшләп бирделәр. Бик күңеле булды җырчының. Шул ук вакытта урланганын китереп бирерләр дигән өмете дә юк түгел аның. Татар җырының чын фанаты Хәния Фәрхи икәненә ихластан ышандык. Ул, ел әйләнәсе халыкка бу фестиваль турында сөйлим, хәзер 17 барс алганлыгымны, югалганы урынына яңасын бирүләре турында сөйләрмен инде, диде.
 
Хәниянең 17 барсы булса, Филүс Каһировның ул әле икәү генә. Җырчыга бу фестиваль нәрсә бирәдер белеп булмый, ә менә фестиваль өчен зәвыклы, көчле тавышлы җырчы чын мәгънәсендә коткару түгәрәге булды. Юкса тере тавышка җырларга тырышкан җырчыларның күбесе үзләрен ни дәрәҗәдәге җырчы икәнлекне ачып салды. Илдар Хәкимов ноталарга эләкмәде, Ильмира Нәгыймова бөтенәй диярлек ишетелмәде.
 
Зәвык дигәннән, иң зәвыклы җырчы булып Азалия Зиннәт танылды. Алып баручыларның ымлавына караганда, аның киеме иң кыйммәтлесе иде бугай. Зәвыкны күлмәгенең бәясе буенча бәяләсәң, шулайдыр, ләкин җырчының образы милли зәвык төшенчәсенә туры килеп бетмәде. Ир-атлар арасында иң зәвыклы җырчы Айрат Сафин икән. “Якын килсәм” дигән җыр башкарды ул. Шулай ук бәяләү чикләре, кагыйдәләре аңлашылмады.
 
Җырчылар Европа ягына карап җырлый. Зәвыклы дизайнер киемнәрен дә шул манерга тектерткән. Берсеннән берсе күз явын алгысыз, Азалияне исәпкә алмаганда, барысы да бер-берсенә охшаш. Үзгәрү дигәнең көн кадагында. Хәтта шагыйрьләрне дә дулкынландыра ул. Халык шагыйре Разил Вәлиев бу хакта шигырь дә язып алып килгән. Дүрт куплетлы шигырьнең ике куплетын отып калдык. Ничек ишеттек, шулай бирәбез. Чөнки халык депутаты бу көннәрдә командировкада, элемтәгә кереп булмады.
 
“Килде фәрман үзгәрергә
Исеп үтте җилләре.
Җилләре дә китеп барды,
Көтәм яңгыр килгәнне.
Татар җыры искерде дип
Үттеләр җелегемә.
Коткарса, коткарыр безне
Үзгәреш җиле генә...”
 
Разил абыйның “Үзгәреп һәм җырлап яшик Миңнеханов чорында!” дип чакыруы нишләптер борчылу булып яңгырады. Без бит шундый халык: фәрманны арттырып үтәргә яратабыз. Арттырганда гадәттә көтелгәннән начаррак килеп чыга.
 
“Татар җыры”на кайтсак, анда бөтен халык таный торган берничә  җырчы булды. Алар – тамашачы мәхәббәтен яулаган Филүс Каһиров белән Зәйнәп Фәрхетдинова (иң зәвыклы җырчылар менә алар), халык мәхәббәтен яулаган Айдар Галимов белән Гүзәл Уразова. Фонограммага чыгыш ясаган Элвин Грей (Радик Юлъякшин) исә елның музыкаль ташкыны икән.
 
“Татар җыры”ның атасы Камил Гәрәев башта ук болар нинди җырчылар соң дип аптырауларга әзерләнгән, күрәсең. Матбугат конференциясендә, без сайламадык, халык сайлады аларны, дип искәртеп куйды. Халык артыннан кусаң, чып-чын татарча: “такой красивый альхамдулилях...” дип җырлаганнарын мөкиббән китеп карап утырасың икән ул. Плейбой образына  шаккатып кул чабарга да онытмыйсың. Онытып торам, мин язмадым боларны, Гайшә Батман кулы язды...