Илдар Хуҗа: "Бүген эчте, иртәгә мулла була алмый дигән сүз юк диндә"

 

– Бераз үзгәрде, авылда мөмкинлекләр көннән-көн әзәя, бәлки, шәһәргә дә күчми булмас дип торам. Картая башлагач кеше шәһәрдән авылга кайта, ә мин киресенчә. Өч баланы аякка бастырасым бар. Авылда яшәп була үзе, әмма хезмәт хакы бюджет системасында гына бар бит: мәктәптә, клубта, үзидарәдә. Җитештерү юк. Безнең тирәдә юл төзү оешмалары бар иде, алар да кайсы ябыла, кайсы банкрот. 

 

 

– Фермер ул бер гаиләне генә туендыра. Эш урыннары белән тәэмин итәр өчен зур җитештерү оешмалары кирәк.

 

 

– Клуб мөдире булып 3 ел эшлим. Махсус программа буенча күп функцияле үзәк итеп салдылар аны. Ике ел буе жалоба яздылар рәхәтләнеп. Хәзер туктадылар, әллә эшкә урнаштылармы, белмим. Аны бит, гадәттә, эшсезләр яза. Башта Мамадышка яздылар, аннары Мәдәният министрлыгына. Һәр нәрсәнең яхшы ягы була. Мәсәлән, һәр килгән яңа кеше белән танышасың. Аллага шөкер, минкультта Басканда клуб бар икәнен беләләр хәзер. Хәтта министр урынбасары да кайтып күрде.

 

 

– Аноним хатлар ул. Әмма мин бераз иҗат кешесе булгач, авторны язу стиленнән үк таный алам. Мөдир эшләми, клуб ачылмый, концерт булмый, артистлар килми дигәннәр. Беренче ачылган вакытта атна саен концерт иде бездә. Икенче елны да шулай. Әмма, әллә кризис йогынты ясады, өченче елга киткәч бетте. Хәзер кеше концертка килми, телевизордан гына карый. Мин сораштырам, ул бездә генә алай түгел. Эш билет бәясендә дә түгел. Бушлай концертка да, түләүлесенә дә күп булса шул 70 кеше килә инде.

 

 

– Иң кыйммәтлесе 200-250 сум. 150 сумга да куйганнары бар. 

 

 

– 2000 елларны да 85 йорт иде, хәзер дә шул 85 йорт. Безнең авылдан кешеләрнең китүе электән дә ул хәтле күп булмаган. Бүген Басканда 250ләп кеше яши. Авылның бетүе нәрсә ул? Мал булмаса, көтү чыкмаса, авыл бетте дигән сүз. Дача итеп тору исәпләнми. Ә безнең 85 сыер бар. Һәр йорттта бер сыер дигән сүз! Сарык көтүе дә, сыер көтүе дә чыга. Авылыбызда 4 кибет бар. 4 кибет эшләрлек булгач, кеше эшли, таба дигән сүз бит инде.

 

 

– 20 сабый бар, 30 бала – мәктәп яшендә, 12се – студент, 110 кеше урта яшьтә. Берничә ел инде мәктәп-детсад артыннан йөрибез, кайда гына язмадык, федераль программага кергән идек, ниндидер сәбәпләр белән төшеп калдык. Мәктәпләрне япканда гына бик җиңел ябалар, авылда кеше беткәнен көтәләрдер инде. Дума депутатлары “булачак” дип китәләр, сайлаулар үткәч онытыла. Күп объектлар район үзәгендә хәзер, авылларда юк. Кеше районга күчсен дип тырышалардыр инде. Быел улым беренче сыйныфка укырга керде, барысы 4 кеше. Күп авылларда беренче сыйныфка баручы бөтенләй юк.

 

 

– Җирнең кендеге кайдадыр безнең тирәдә ди (көлә). Казанга да, Чаллыга да 120 км. Сәгать ярымда барып җитәбез. Юлны бер яклы итеп ясап бетерсәләр, 1 сәгатьтә барып җитеп булачак. Шәһәр кешесе эшкә барганда да 1 сәгать бөкедә утыра бит. Димәк, мин дә теләсәм шәһәргә йөреп эшли алам. Безнең күрше авыллардан күп кенә малайлар шулай эшли дә.

 

 

 

– Артистлар “Татарский Макдональдс” ди аны. Рус әйтмешли, “лихой” 90нчы елларда малайлар балык сату ноктасы ачарга тәкъдим иткәннәр иде, теләмәдем. Заманында ревизор булып райпода, салым түләү инспекциядә эшләгән кеше буларак, мин киштәнең бу ягыннан эшләргә күнеккән (көлә). 

 

 

– Быел бөтен тирә-як авыллар, элек җыймаган өйләр дә җыйды. Җиләккә безнең Түбән Яке халкы оста инде. Мәтрүшкә, себерке, гөмбә дә саталар. Яздан кара көзгә хәтле нидер үсеп тора бит. Тормышларын шуңа багышлаган кешеләр алды инде машинасын да. Урламый бит, үз хезмәтен куеп ала. Җәйге әсседә, кигәвен ашатып җиләк җыю ансат эш түгел, ашаган белми, тураган белә. 

 

 

– Теология факультетын тәмамладым. Зур мулла кешеләр “әйдә, сез изге юлда йөрисез, мәчетләр саласыз, бергә кереп карыйк әле укырга” дип алып бардылар. 5 кеше укырга кергән идек, кайберләре ташлады. Бер башлаган әйберне ташларга ярамый дип, мин укып бетердем. Теология факультетына күпләр мәдрәсә бетереп килә, алар инде килгәндә үк дин белгече булалар. Алар кайдадыр имам-хатыйп, мөхтәсиб булып эшлиләр. Бу кешеләргә бары документ кирәк, диплом. Мин исә үзем өчен укыдым. “Исламда музыка” дип диплом яза башлаган идем, теманы үзгәртергә туры килде. Комиссия әгъзалары арасында музыка кискен каршы торучыларның да булуы бар, батырырга мөмкиннәр диделәр. Теологияне факультетын бетерү ул мулла булу дигән сүз түгел. Теология ул Исламны гына түгел, башка диннәрне дә өйрәнә. Сталин да дин белгече булган, “Ленинград” төркеме солисты Сергей Шнуров та теолог. Динне белү беркемгә дә комачау итми.

 

 

– Авыл мулласы булу бик җаваплы эш. Хәзер бар җирдә яшь муллалар. Ә бит элекке заманда мулла ул староста сыман булган. Аңа дин буенча гына түгел, көнкүреш, хуҗалык буенча да, йорт сала башласалар да киңәш сорап килгәннәр. Яшь муллалар үзләре дә авылга кайтырга атлыгып тормый. Чөнки авыл мәчетләренең утка-газга да түләр акчалары юк. Элек мәчетне байлар тоткан. Хәзер дә матур итеп төзеп куялар үзе, әмма йөрүче бик юк. Бездә җомгага 15ләп кеше йөри. Күп түгел бу. Әнә күрше Балык Бистәсендәге кайбер авылларда иллешәр кеше җыела. Аларда, күрәсең, дин көчлерәктер.

 

 

– Мин акланырга яратмыйм. Әмма син мине акланырга мәҗбүр итәсең (көлә). Беренчедән, бу җырның исеме – “Искәртмә”. Ул аракы эчүнең нинди аяныч нәтиҗәләргә китерүен искәртә. Икенчедән, бу җыр барлыкка килгәндә мин әле диннән ерак идем.

 

 

– Адәм баласы үткәннәрне үзгәртә алмый, ул аның кодрәтеннән килми. Әгәр ул дингә килгән икән, аны Аллаһы Тәгалә алып килгән бит! Шәһәр мулласыннан аермалы буларак, авыл мулласының бөтен тормышы кеше күз алдында. Шуңа күрә ул үзенең элеккеге яманатыннан кача алмый. Әмма кеше үзгәрә. Дин һәр кешегә үзгәрергә мөмкинлек бирә. Әмма һәр кеше дә моның белән файдаланмый. Бүген эчте, иртәгә мулла була алмый дигән сүз юк диндә. 

 

 

 

– Үлчәнгәнем юк. Өйдәге электрон үлчәүгә бассам, “End” дигән язу чыгара. Ул нәрсәне аңлатадыр.

 

 

– “Корсаксыз ир – балконсыз фатир” ди бит Әбри Хәбриев (көлә). Теләгәнемне ашыйм. Күп ашыйм. Аллаһы Тәгалә биргән гәүдәм бар. 160-170 кило дип беләм үземне, төгәлрәк әйтә алмыйм. Минем 178 сантиметр буема 170 килограмм норма бугай ул.

 

 

– Алайса, бер 100 килога ялгышканмын...