|
|
Бүген кемнәр туган
|
|
Архив
|
11.08.2016 Милләт
Туфан абыйга хат – 2Сине төшемдә күрдем әле, Туфан абый. Матур итеп киенгәнсең, галстук та тагып җибәргәнсең. Син рәсми урыннарга барганда, йә Дәүсовет сессиясенә килгәндә шулай киенә идең. Бу юлы урамда идең, яныңда бер төркем яшьләр, нидер эшләп мәш киләсез, әмма ни-нәрсә эшләгәнегез аңлашылмый. Син өйрәтеп торасың, менә шулай итсәгез әйбәтрәк булыр, егетләр, дисең... Бер мәртәбә: “Эшләгәнегез кешегә булса, өйрәнгәнегез үзегезгә булыр”, – дип тә куйдың кебек. Егетләр көлешәләр, аларга син дә кушыласың... Шул вакыт мине дә күреп алдың: “...О-о, сәлам, Гыйлемхан! Әйдә булыш! Карап торырга гына килмәгәнсеңдер ич”, – дип төрттердең...
Төшнең шул турысында уянып киттем, Туфан абый, нәрсә булды икән бу, дип шактый уйланып яттым. Чөнки инде ике ел чамасы төшкә кергәнең юк иде. Син минем исемне тәки кабул итә алмадың, име, Туфан абый, гел “Гыйлемхан” дип дәшә идең. “Риман” – татарча ятрак сүз шул. Аның каравы “р” хәрефен әйтә белмәгәннәрнең миңа дәшүләре матур яңгырый: “иман”, “имансыз яшәп булмый...” Шәп бит, име, Туфан абый! Монысы шаярту гына. Мәкаләне хат рәвешендә язуым исә сүз уйнату өчен генә түгел: синең белән сөйләшкәндәй булып китәм мин.
Төш кыйссасын дәвам итим әле. Менә шул көннән соң ике-өч көн вакыт үтте микән – миңа синең дустың-фикердәшең Рөстәм Зәкуан шалтырата: “Ял вакытында бик борчыйсы килмәгән иде, кәнишне, ну борчымыйча да булмый. Иртәгә Туфан абый авылына барып кайтмыйбызмы?“ – ди.
– Ул-бу юктыр ич?
– “Ул” да бар, “бу” да бар, инде җәй буе Олы Мәрәтхуҗада эшләп ятабыз, кызыксынганың да юк. Каты әйткән булсам, үпкәләмә кәнишне!
– Нинди үпкәләү ди ул! Кылт итеп төш искә төште. Аны Рөстәмгә дә сөйләдем. Ә ул: “Димәк, Туфан абый сине авылны карап кайтырга чакырган”, – диде.
Юл буе үземне тиргәп бардым. Башкаларга да “эләкте”. Без нишләп кеше үлгәч аны мактап, күкләргә күтәреп сөйлибез дә бераздан оныта башлыйбыз икән? Нигә шундый кыска хәтерле икән без? Хәтеребезнең шулай бер саплам гына булуы “татар” дигән милләтне дә бетерә түгелме? Бу хакта син башкачарак әйткән булыр идең, Туфан абый. Синең яшәеш фәлсәфәңне бераз чамалыйм. Төшкә керүең дә тикмәгә генә түгелдер, “Минем туган авылга юлны оныттың мәллә?”– димәкче булгансыңдыр. “Туфан абыеңның бөтен барлыгы белән авыл кешесе икәнен оныттыңмыни? Аның рухы белән очрашасың килсә, авылына кайтып кил!” – дияргә теләгәнсеңдер. Инде Рөстәм Зәкуанның “ул”, “бу”лары турында языйм. “Таттелеком” милли элемтә компаниясе егетләре синең нигездә быел да мәш килеп эшләп яталар икән. Әле иртә язда авылдашларың өмә ясап каралты-кураңны җыештырганнар.
Күршең Рәфыйков Хәмит әйтүенчә, егермедән артык кеше җыелган. Йортларыңның ачкычлары хәзер Хәмиттә икән. И-и, йортларыңны бүген кайтып күрсәң, Туфан абый, кәртинкә дә – кәртинкә, алар да – кәртинкә! “Таттелеком”ның җирле бүлекчәсе егетләре без килгәндә дә шунда иде. Төп йортың, ягъни үзең туган таш йорт музейга әйләнәчәк. Аны син мәктәпкә биргән идең бит, Туфан абый, янгын чыгып, яраксыз хәлгә килгәч, элемтәчеләр аны узган ел түбә астына керткәннәр иде, быел эчен дә эшләгәннәр. Стенада туганнарың, дусларың белән төрле елларда төшкән фоторәсемнәрең торачак, Зәкуан җыеп-барлап куйган инде. Йорт кирәк-яраклары, эш кораллары исә татар авылының яшәү рәвешен күрсәтеп, искә төшереп торачак. Синең музейда шунсыз булмый, син бит “авыл малае”, Туфан абый. Тагын бер нәрсәне языйм микән, юк микән дип аптырап тордым. Рөстәм Зәкуан да, синең дустың Миңнур Нәбиуллин да, күршең Хәмит тә беравыздан: “Яз, ни гаебе бар аның”, – диделәр. Кыскасы, синең самогон аппаратыңны да музейга куймакчылар, Туфан абый. Күңелең рәнҗемәс дип уйлыйм. Син бөтен нәрсәне кулга тотып үзең эшләп карарга ярата идең. Искә төшеп китте әле: бер елны сине күрергә дип “Сәхнә” журналы редакциясенә кергән идем.
Кызлар: “Хәзер килеп җитәр, бераз көт!” – дип әйтеп кенә бетерделәр, урамда синең тавышың гөлдери башлады. Менә берзаман җилкәңә зур рюкзак асып бүлмәгә килеп кердең дә, аны идәнгә куеп, бауларын чишеп җибәрдең. “Яңа бәрәңге ашап карагыз!” – дидең. Үзең үстергән бәрәңгеләр иде ул, капчыгың 30 кило чамасы булыр. Ах-ух килеп, иренмичә шуны икенче катта урнашкан редакция бүлмәсенә күтәреп мендең бит! Кирәксә, синең кебек кешегә бәрәңгене машинасы белән китереп аударырлар иде. Юк, сиңа үзең үстергән кадерле.
Бакчаңда шалаш корып та яшәп карадың, Туфан абый. “Бу – минем икенче бер дөньям”, – ди идең. Сүзне самогон куу җайланмасыннан башлаган идем бит әле. Хәмер куллану “синең дөньяң” түгел, моны бар халык белә. Әмма сиңа хәмерне дә үзең эшләп карау, дусларыңа авыз иттерү кызык булган, күрәсең. Егетләр көлешеп сөйләшеп тордылар. Аппарат төзек хәлдә, диделәр. Чоланда 10 литрлы шешәләрдә син җимештән куйган шәраб та тапканнар. “Пробасын алдык, ш-ә-әп!” – диделәр. Берсе: “Алты ел “выдержка” булсын да, ничек начар булсын инде”, – дип төрттерде.
Кыскасы, Туфан абый, Олы Мәрәтхуҗада синең белән бәйле һәр нәрсәне кадерләп сакларга тырышалар. Элемтәче егетләр авыл яшьләре белән бергә синең чишмәне дә төзекләндерергә тотынганнар иде инде, бәлки, тәмамлап та киләләрдер. Сиңа 70 яшь тулу хөрмәтенә аңа “Туфан чишмәсе” дип язып куйган булганнар. Синең чишмә коя торган күлне дә чистартмакчылар. Дустың Миңнур әйтеп торды әле: “Безнең авыл читендә дистәгә якын чишмә, күл бар, аларны карап тотуда Туфан абый гел ярдәм итте”, – диде.
Инде авыр булса да, бер күңелсезрәк хәл турында әйтми кала алмыйм, Туфан абый. Сезнең авыл читендә бер бик матур күл бар, “Бетерек күле” дип йөртәләр икән. Ни өчен шулай аталуын белүче юк. Күлгә чишмәдәге су агып төшә, чүп төшмәсен дип син чишмәне такта түбә астына керткән булгансың. Әлеге күл буенда авыл халкы ял итә, җыеннар уздыра торган булган. Әмма аны сезнең авылның бер фермер егете тимерчыбык белән әйләндереп алган. Ул егетнең исемен язып тормыйм, син аңа заманында җир теркәргә дә булышып йөргәнсең. Без аның белән сөйләшеп алдык, закон минем якта, мин аны пай җире итеп алдым, ди. Авыл халкы бик шаулаган, җыен уздыргач, район главасы да килгәч, тимерчыбыкны җыеп алган үзе, тик менә чишмә-күлне теркәүнең никадәр законлы булуы әлегә ачыкланып бетмәгән. Бәлки, егетнең гаебе дә юктыр, бәлки, законнарыбыз камил түгелдер. Болар хакында киләсе хатта язармын. Үзе исән булса, Туфан абый ни әйтер икән дип шактый уйланып йөрдем мин. Аптырагач, һәрвакыттагыча, синең “Утырып уйлар уйладым” дигән китабыңны актара башладым. Бактың исә, бүгенгедәй хәлләр турында син моннан чирек гасырга якын элек үк үз сүзеңне әйткән булгансың.
“Мал бетә дә, табыла да ул, җаныңны бер пычратсаң, беркайчан да юып бетереп булмый. Әмма, ни кызганыч, җәмгыятьтә көннән-көн мал кыйбатлана, җан арзаная бара. Кая барып төртелербез, Ходаем үзе генә белә”, – дип язгансың. Ярый, күңелсезлекләр турында бүтән сөйләп тормыйм. Иң куанычлысы, Туфан абый, халык сине онытмый. Ә дустың, депутат Лотфулла Шәфигуллин җитәкләгән оешма егетләре тырышлыгы белән синең йорт-җирләр авылга ямь биреп, көязләнеп утыра хәзер. Ходай насыйп итсә, фикердәшләрең, дусларың, камалчылар август ахырында синең туган көнгә Мәрәтхуҗага кайтмакчы. Димәк, синең белән “сөйләшәсе” көннәр алда әле.
Риман ГЫЙЛЕМХАНОВ |
Иң күп укылган
|