“Улыгыз Нәҗип минем күз алдымда, янган пароходта һәлак булды”

Әткәй сугыш турында сөйләргә яратмый иде. Бүләкләренең дә исемнәрен дә белмибез. Кайчандыр кирәге чыгар, моның өчен нәрсә дә булса бирерләр дип уйламагандыр да инде. Чыннан да, түгелгән каннары өчен беркемнән бер тиен файда күрмичә, әткәй 1979 елда, әнкәйнең вафатыннан соң 3 ай үтүгә, беркемне дә борчымыйча, тыныч кына бакыйлыкка күчте.

 

Хәзер әткәйнең энесе Нәҗип абыйны да искә алып үтмәсәм, дөрес булмас, чөнки аның язмышы бигрәк тә аяныч. Башкаларына кара кәгазь килсә дә, кече уллары – әле өйләнергә дә өлгермәгән Нәҗипләре турында бер хәбәр дәКбулмагач, Гөлчирә әбием гомер буе аны көтеп яши. Бары тик сугыш бетеп 15 ел үткәч кенә, әбиемә Пучы авылының бер кешесе сине күрергә тели дигән хәбәр бирәләр. Ул кеше, чыннан да, Нәҗип абый белән бергә утны-суны кичкән кеше булып чыга. Аның сөйләвенчә, Нәҗип абый әсирлеккә эләгеп, соңыннан Америка гаскәрләре азат иткән кешеләр арасында була. Бу Пучы агае белән алар әсирләрне Севастопольгә алып кайта торган корабльдә танышалар. Икесе дә татар, күрше диярлек авыл кешеләре дә булгач, шатланып, өйгә кайту турында планнар коралар. Тик бу корабльне Севастопольдә үк кораллы сакчылар төркеме каршы ала. Стройга тезеп, әйберләрен алып калып, туп-туры салкын душка куып кертәләр. Душтан чыга торган җирдә һәрберсенә тоткыннар кия торган кием кидертеп, кораллы сак астында баракларга алып китәләр.

 

Ә аларны “Кызыл хач” җәмгыяте чагыштырмача яхшы кием, бөтен кирәк-яраклар тутырылган биштәр белән тәэмин иткән була. Биштәрдә сөлге, кырыну приборы, теш пастасы, теш щеткасы, кашык, кружка кебек әйберләргә өстәп, кул сәгате, төрле консервалар, хәтта ручка белән блокнот та була. Киемнәрдән җыеп алынган документларны барлап, һәркемнең шәхесен ачыклап, беренче тикшерү үткәргәннән соң, аларга яңа документлар тутырып бирәләр. Хәзер инде Совет иле тоткыннары булган бу бичара солдатларны Себернең кеше аягы басмаган җирләренә кадәр алып китәләр. Алар анда урман кисә, юл сала. Бик күпләре беренче кышта ук үлеп бетә. Җәйләрнең берсендә, бу участокта эш эшләнеп бетү сәбәпле, Енисеймы, Ангарамы елгасына алып киләләр. Анда пристань булып, тоткыннарны икенче җиргә күчерергә тиеш булалар.

 

Менә пристаньга ике пароход килеп туктый. Нәҗип абый белән Пучы егете икесе ике пароходка туры киләләр. Ике тәүлек баргач, икенче пароходта ыгы-зыгы куба. Кычкырышкан, сүгенгән, атышкан тавышлар ишетелә. Ул да булмый, пароходтан төтен чыкканы күренә. Һәм берничә минуттан, пароход шартлап, янып, кисәкләргә аерылып, су төбенә китә. “Улыгыз Нәҗип минем күз алдымда, янган пароходта һәлак булды”, – дип тәмамлый сүзен Пучы кешесе.

 

Бу язганнарым сугыш корбаннарына дога булып барсын иде.