"Хәтердән җуелмас былбыл" Галия Кайбицкая язмышы

Миңа Галия апа үзе исән чагында якыннан аралашу бәхете елмайды. Кайчандыр Салих Сәй­дәшевтән калган җый­нак кына фатирында яшәде ул, кайбычлыларга ишек­ләре һәрвакыт ачык булды. Нурлы карашлы, якты йөз­ле, нәфис гәү­дәле, юмарт, гади, олы йө­рәк­ле, кече күңелле ханым иде ул, үзен беркайчан да зурга куймады, башкаларга игелекле булуы белән аерылып торды. Эчен­дә ачы хәсрәт уты кайнаганда да, Галиянең күз яшьләрен эчкә йотып, сәхнәгә елмаеп чыга алуы батырлыкка тиң. Ул үз иҗатының халыкка кирәк булуын аңлап, җаны-тәне белән бирелеп хезмәт куя. 

 

XX гасырның 1940 нчы еллары башында милли җанлы татар зыялылары үзебезнең опера театрын оештыру идеясе белән яна. КПССның Татарстан Өлкә комитеты җитәкчелеге әлеге идеяне күтәреп ала һәм күркәм башлангычны гамәл­гә ашыру мөмкин­леген тудыра. Һөнәри белемле милли кадрлар әзер­ләү зарурияте көн кадагына баса. 1934 елда Чайковский исемендәге Мәс­­кәү консерваториясе каршында Хәмит Төхвәтул­лин (Галия апаның абыйсы) җитәк­челегендә ачылган беренче татар опера студия­сенә бер төркем талантлы яшьләр: Ситдыйк Айдаров, Салих Сәйдәшев, Җәүдәт Фәйзи, Мәрьям Рахманкулова, Мөнирә Булатова, Усман Әлмиев, Сара Садыйкова, Нияз Даутов, Фәх­ри Насретдинов, Асия Измайлова, Зөһрә Байрашова, Галия Кайбицкая сайлап алына. Бер дигән вокал мөм­кинлекләренә һәм актерлык сәләтенә ия, татар драма театры сәхнәсендә тугыз ел дәвамында җырлы рольләр башкарып шомарган Галия студентлар арасында кыйм­мәтле йөзек кашыдай балкый. Консер­ваториядә уку аның дөнья­га карашын үзгәртә, фикер­ләү дәрәҗәсен яңа баскычка күтәрә, күңел офыкларын киңәйтә, вокал мөм­кин­лекләрен камилләш­терә. 1939 елда, укуын уңыш­­­лы тәмамлап, ул Казанга кайта.

 

Галия милли опера сән­гатенең үз традиция­ләрен булдыруда армый-талмый, илһамланып эшли. Озак та үтми, яңа ачылган милли опера театрының әйдәп баручы солисткасына әверелә. 1940-1950 нче елларда куелган барлык татар операларында, музыкаль комедия­ләр­дә диярлек төп рольләр­не Галия башкара. “Түләк” тә – Сусылу, “Баш­магым”да – Сәрвәр, “Кач­кын”да – Рәй­ханә, “Наем­щик”та – Гө­лйөзем һ.б. 1939 – 1941 елларда опера театрында биредә әдәби бүлек мөдире булып эшлә­гән шагыйрь Муса Җәлил­нең “Алтынчәч” (композиторы – Нәҗип Җи­һанов) операсында төп партияне җиренә җиткереп башкаруы Кайбицкаяга алкышлар һәм дан китерә. Рус һәм чит ил операларында катлаулы партия­ләрне аңа ышанып тапшырулары оч­рак­лы хәл түгел. “Риголет­то”да – Джильда, “Тра­виа­та”да – Виолетта, “Фауст”та Маргарита, “Патша кәләше”­ндә – Марфа, “Кар кызы”нда Кар кызы роль­ләренең сәх­нәдә югары зәвык белән гәүдәлә­неше аның көчле талантын чагылдыра. Сирәк очрый торган яңгыравыклы, би­зәк­ле мелизмнарга бай, ягымлы тембрлы табигый тавышы (колоратур сопрано), эзлә­нүчәнлеге, тырышлыгы, үҗәтлеге Кайбицкаяга башкару осталыгы биек­лек­лә­рен яуларга, сәнгать сөю­челәр арасында киң танылырга ярдәм итә. Галия гүя сәхнәдә уйнамый, яши: һәр сүзен, хәрәкәтен ихлас, тормышчан, җанлы итеп гәүдә­ләндерә.

 

 

Мәскәүдә Татар сәнгате декадасы уздыру максаты белән рухланып иҗат иткән сәнгатькәрләрнең нияте барып чыкмый. Бөек Ватан сугышы башлана. Күп кенә сәнгать әһелләрен утлы мәх­шәр үз эченә йота. Төньяк-Көнбатыш фронтта дошманнарны аяусыз кыручы Татар дивизиясенең оешуына 1943 елда 25 ел тула. Респуб­лика җитәкчелеге, юбилярны ТАССР халкы исеменнән фронтка барып котлау өчен, сәнгатькәр­ләрдән бер төр­кем туплый. Делегация составында Галия Кайбицкая да була. Баш очыннан фашист пулялары сызгырып очкан, янәшәдә туплар шартлаган, артыңда пулеметлар тырылдаган шартларда, Галия апалар бригадасы ай ярым дәвамында ротадан ротага, окоптан окопка күчә-күчә, татар-башкорт һәм башка милләт вәкилләрен­нән торган Татар дивизиясе солдатла­рының хәрби рухын күтәрү максатыннан, концертлар куеп йөри. Бер күчеш вакытында аларны артиллерия утына тоталар, артистлар утырган атлы арбаны шартлау дулкыны күтәреп ата. Галия апа җиңелчә контузия ала, ярый әле чукрак булып калмый. 

Галия апабыз “Почет бил­гесе”, ”Хезмәт Кызыл Байрагы” орденнары һәм медаль­ләр белән бүләк­ләнә, ТАССР­ның халык артисткасы исе­менә лаек була. Бу дәүләт бүләкләрендә утлы фронт юлларының да өлеше бар.

 

 

Халкыбызның моңлы сандугачы Галия Кайбиц­каяның арабыздан китүенә 23 ел узса да, талантлы җыр­чының нурлы образы халык хәтереннән җуел­мады. Кайбычта, Казанда аның исемен­дәге урамнар бар. 1998 елда Олы Кайбычта ачылган музеенда Галия апаның үзе язган шигырь­ләре, хатлары, фотолары, афишалары, буклетлары, ноталар дәфтәре, пианиносы, сәхнә күлмәге, китап һәм кием шкафы, радиосы, пир­чәткәләре, бизә­нү әйбер­ләре, өстәл япмасы; әтисенең чалмасы, тәсбихы, китаплары; Каһирәнең “Әл-Әзһәр” дини академиясендә белем алган Мотыйгулла хәзрәт һәм аның улы Камилнең Мәккәгә хаҗ кылуы истәлеге – изге шәмаил һ.б. ядкәрләр кадер­ләп саклана. 

КФУның Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты профессоры, ТРның халык, РФнең атказанган артисткасы, якташыбыз Лидия Әхмәтова инициативасы, Кайбыч районы хакимияте башлыгы Альберт Рәх­мә­тул­лин ярдәме, КФУ җитәк­челеге хәерһах­лыгы белән 2013 елда Галия Кайбицкая исемендәге Халыкара вокал бәйгесе га­мәл­гә куелды. Быелгы җыр бәйге­сендә ТРның, РФнең берничә төбәгенең башлангыч, урта һәм югары музыка уку йортларында белем алучы сәләтле үсмер­ләр һәм яшьләрдән тыш, Әр­мәнстан, Үзбәкстан, Төрек­мәнс­тан, Гөрҗестан, Кытай, Ямайка, Мексика, Индонезия, Малайзия гражданна­рының катнашуы чарага күркәм бизәк өстәде. 

1996 елда, данлыклы як­ташымның балалары, дуслары, киң җәмәгатьчелек белән бергәләп, аның 90 еллыгын бәйрәм иткән көн­нәрдә, Галия апага багышлап, “Былбыл” поэмасын иҗат иткән һәм аны Кайбыч районы Мәдәният йортында булып узган юбилей кичәсендә сөйләгән идем. Галия апаның олы улы Сәйяр ага Ситдыйков иҗат җимешемне сорап алды. Аны Казанда зур панно рә­вешендә ясатып, әни­сенең 1998 елда Кайбычта ачылган музеена кайтарды. Хәзер ул музей фондында экспонат булып саклана.