Гаделлек эзләгәндәге гаҗизлек

Аристотель заманнарында борынгы греклар, күк җиде каттан тора, аның соңгы – җиденче катында аллалар яши дип уйлаганнар. Грекларның күптин-күп аллалары анда, имештер ки, җирдәге хәлләргә артык игътибар итми генә, бә­хет-шат­лыкта, рәхәттә гомер сөргәннәр. Борынгы шумерларда, алардан карап булса кирәк, яһүдиләрдә дә күкнең җи­денче каты турында риваятьләр (Ветхий Завет) барлыгы билгеле. Ислам динендә исә Җиде кат күк турында изге китабыбыз Коръәни Кәримнең “Талак” сүрәсендәге 12 аятьтә әйтелгән...

 

Бәндәгә, ни кызганыч, күкнең җи­ден­че катында яшәүче аллалар кодрәте бирелмәгән. Башкача булганда, күңелгә хуш килмәгән күренешләр турында язып баш катырганчы, аларны бер селтәнүдә чишү, хәл итү берни дә тормас иде. Рубрикабызның исеме, аның килеп чыгышы да күпкә гади аңлатыла: газетабыз редакциясе, яңа урынга күчкәнче, башка бик күп басмалар белән бергә, озак еллар күпләр белгән Матбугат йортында, шул йортның җи­денче катында эшләп һәм яшәп килде. Исем дә шул вакытлардан.Җиденче каттан ниләр күренә дигән­дә, ихтимал, күп нәрсә рубрикага язып торучы авторга, аның без яшәгән җәмгы­ятьтәге, тормышыбыздагы күре­нешләргә булган бәясенә, мөнәсә­бә­тенә, карашына барып тоташадыр.

 

Мин фәкыйрегезгә килгәндә, инде нишлим, тинтәк табигатем миннән гомер буе дигәндәй гаделлек, дөреслек эз­ләтте. Тирә-ягыбыздагы, яшә­еше­бездәге кайчагында чик-чаманы узып киткән җи­тешсезлекләргә каршы эч­ке протест, килешмәү, тормышның ка­мил­лектән ераклыгы якадан эләктереп ала да, ирексездән Дон Кихот сөңге тотып җил тегермәннәренә ташлангандай, каләм “күтәртеп” шуларга каршы алып китә. Эшләү дәверендә гел негатив язасың дип бәйләнүчеләр дә, барысы да шулай начармыни, дип сораучылар, җиденче кат күкләргә менгереп мактаучылар – барысы да булды. Негатив дигән­нәргә, мин, беренчедән, позитив кына язып тору өчен төзәлмәс оптимист булырга, икенчедән, тирә-ягы­быздагы күп­тин-күп гаделсезлек­ләр ким дигәндә бер ун тапкыр азаерга тиеш дип җавап биреп килдем. Рубрикага язганнар, гаделлек эзләп гаҗиз­ләнү генә түгел, алар – автор­ның гражданлык позициясе һәм дә, аңлавымча, саваплы эш тә. Бөек фран­цузларның берсе – Руссо, гаделсезлекне күреп тә дәшми калу шул гу­делсезлектә катнашу белән бер, дигән бит.

 

Икенче бер акыл иясе: “Бу дөнья без килгәндә ничек гаделсез булса, без аны калдырып киткәндә дә ул нәкъ шулай калачак”, – дип өметсезләнгән. Миңа калса, хәл алай ук мөшкел түгел. Дөнья үзгәрә һәм ул үзгәрү яхшы якка. Ләкин бу процесс шул тиклем акрын, аны бер кеше гомере дәвамында сиземләү мөм­кин түгел. Дистәләрчә мең кеше бергә җыелып, Колизейларда, гладиатор­ларның берсен-берсе суйганын карап ләззәтләнүләр бүген, Аллага шөкер, юк. Урта гасырлардагы кебек кешеләрне мәйдан уртасындагы баганага бәйләп тере килеш утларда да яндырмыйлар. Ул гынамы, күп илләрдә кеше гомерен өзгән җинаятьчеләргә хәт­та үлем җәзасы да кулланылмый. Ләкин бу хәлләр генә безнең шушы – ХХI гасырдагы тормышыбыз инде камилләште, гуманлашты, гадел булды дигән сүз түгел. .

 

..Христианнарда, төгәлрәк әйткән­дә, католик динендә “чистилище” ди­гән тө­шенчә бар. Бу сүз бәндә фанилыктан китеп, теге дөньяга барып җиткәнче булган “тукталыш”ны – Ходай бөтенләй кул сел­тәмәгән җаннар җыела торган махсус урын – гөнаһ­ларны юу, йолу, тәүбәгә килү җирен аңлата. Бәндәне пакьләндерә алган шундый “чистилище” фани дөньяда урнашса, күпкә отыш­лы­рак буласы да бит. Әмма ул юк. Диннәр дә, ни кызганыч, әлеге эшне нәтиҗәле итеп башкарудан ерак. Газета, басма сүзгә килгән­дә, алар бүген адәми затны тәрбия­ләүдә телевизордан, интернеттан, бү­ген­ге җәмгыя­тебезнең кешене адаштырган башка очсызлы кыйммәтләрен­нән нык калыша. Әмма бу хәл генә каләмне читкә алып куярга, язмаска, гаделлек эзлә­мәскә, аны таләп итмәскә сәбәп була алмый. Тамчы­ның, тамудан туктамаганда, таш хәтле ташны тишүен дә онытмыйк...