Мәчеткә трактор кирәкме?

– Җомга намазын калдырганым юк. Шәһәр читендә яшәсәм дә, эшкә якын булгач, башкалабыз үзәгендәге мәчетләргә йө­рим. Соңгы вакытта, мәчет ише­галдын җыештырырга, кар көрәргә акча җитми, сә­дака­ларыгызны кызганмагыз, дип җомга намазы вакытында еш искәртеп торалар. Хәлле кешеләр күптер дип уйламыйм.

Сәдака сала алмыйм дип читенсенеп утыручылар да аз түгелдер. Гомумән, җомга намазында матди нәр­сәләр турында сүз кузгату дө­рес микән? Минемчә, рухи мәсьә­ләләр генә аңлатылырга, үгет-нәсихәт кенә бирелергә тиеш анда. Әллә мин ялгышаммы?

Казаннан килгән әлеге имзасыз хатка җавап бирүен сорап баш­калабызның Вахитов һәм Идел буе районнары имам-мөхтә­си­бе, “Мәр­җани” мәчете имам-хатыйбы Мансур хәзрәт Җәлә­летдингә мөрәҗәгать иттек.

– Башкалабыз үзәгендәге мә­чет булгач, безгә дә керми калмыйдыр әлеге агай. Без дә вәгазь­ләребездә көнкүреш мәшәкать­ләрен еш кузгатабыз дип җавап бирер идем аңа. Вәга­зьне имам өч өлешкә бүлергә тиеш. Беренче өлеш – дини вәгазь-нәсихәт. Икенче өлеш – дөнья­дагы вакыйгалар, өммәттәш­лә­ребезнең хәле белән таныштыру. Өченче өлеш­не мәхәлләбезнең бү­генге хәленә багышлыйбыз. Имам мәхәлләнең, мәчетнең хәлен аңла­тып китәргә тиеш. “Җомга – фә­кыйрьләрнең хаҗы ул”, – дигән Пәйгамбәребез. Әгәр рәттән өч җомганы калдыр­саң, Аллаһы Тә­галә каршында бик зур гөнаһлы буласың икән. Шуңа күрә җомга намазын калдырырга ярамый. Шунда мөселманна­ры­быз бер-берсенең хәлен беле­шә, имам нәсыйхәт бирә, мәхәлләдәге яңалыклар белән уртаклаша. Имам йорты түгел, Ал­лаһ йорты бу. Шуңа күрә мәхәллә халкы мә­четне карап торырга, мәшәкать­ләрен үз өстенә алырга: ишегалдын да себерергә, карын да көрәргә тиеш. Кар күп ява икән, аны эттерергә, шәһәр читенә чыгарырга тракторын, машинасын да юнәтергә тиеш (күрегез: быел кар ничек күп яуды, әле тагын явар дип торалар; шәһәр хуҗа­лыгы техникасы ташып өлгерә алмый бит). Имам менә шушы зарурлыкны мәхәллә халкының исенә төшереп торырга бурычлы.
 
Кайберәүләр, мөтәвәллият карап тора алмыймыни, дип әйтә. Ике гектар чамасы биләмәбез бар. Мөтәвәллият аны ничек чистарта алсын! Әйдәгез, халыкка мөрәҗә­гать итик, карны эттерә торган трак­тор алыйк, дип әйтә мөтә­вәл­лият әгъзалары. Алар имамга әйтә, имам мөнбәрдән халыкка сөйли. Безгә хөкүмәт акча бирми, мәчет халык акчасына яши. Мәчет мәй­даны өч мең биш йөз квадрат метр­га җитә. Байларны туплап, химая­челәр шурасы оештырырга кирәк, дип тәкъдим итүчеләр дә бар. Әлегә теләк белдерүчеләр күрен­мәде. Без бит, сафлар буенча йөреп, сәдака җыймыйбыз. Кем­нең мөмкинлеге бар, шул би­рә. Юк икән, бирмисең. Шуңа күрә читенсенеп утырырга кирәкми. Ислам дине җиңел­лек­ләр биргән. Дине­бездә шулай: мөмкинлегең бар икән, хаҗга барасың, зәкят тү­лисең, корбан чаласың, булмаса – юк. Мәҗбүри түгел: шуны аңлагыз!

1980 ел. Мәчетебезгә халык сыймый, янкорма ясарга кирәк, дип белдерде мөтәвәллият. “Намаз бүлмәсе дип түгел, хуҗалыкка административ бина җитми дип сорагыз”, – дип киңәш итте акыллы кешеләр. Рөхсәт бирделәр, смета төзеделәр. Смета буенча ул вакытта 300 мең сум кирәк булып чыкты. Теге заман өчен бик зур акча бу. Кайдан алырга бу хәтле акчаны? Әйдәгез, халыкка мөрә­җәгать итә­без дигән фикергә килдек. Ул вакытта исән булган Мө­галлим, Фәхрислам, Нурислам, Шәйхулла, Сөнгатулла абыйлар, әрҗәләр алып, халыктан акча җыяр өчен, районнарга чыгып китте. Кузбасс­тан, Әлмәттән, әллә кайлардан акча җибәрүчеләр булды. Озак та үт­мәде, бухгалтер аксак Касыйм абый, 300 мең сум акча җыелды, дип игълан итте. Шуннан соң тиз арада янкорма ясап куйдык.

Түбән Кама шәһәрендә имам-мөхтәсиб Йосыф хәзрәт тә шулай эшли икән. Автокатафалка кирәк булгач, җомга вакытында, менә хисап номерлары, менә сәдака әрҗә­се, мәет озатырга даими ки­рәк була, дип халыкка мөрәҗәгать иттек, диеп аңлатты ул. Ике җом­гада бер миллион алты йөз мең сум акча җыйганнар да автокатафалкалы булганнар. Шуңа күрә, җитди ихты­яҗ туганда, халыкка мөрәҗәгать итәбез.

Чыгымнарыбыз аена бер миллион ярым сумга җыела. Аерым алганда, җылыту һәм су чыгымнары өчен генә ярты миллион сум түләргә туры килә. Акча сорамыйбыз без, хәлебезне генә аңлатабыз. Безгә гадәттә җомга намазларына өч йөзәр кеше килә. Шуңа күрә аз-маз сәдака салган сурәттә дә, акмаса да тама ди­гәндәй, байтак кына җыела. Халкыбыз, еламаган балага имчәк каптырмыйлар, дип тиктомалдан гына әйтми. Сора­мыйсың икән, димәк, сиңа ки­рәкми, – дип сөйләде ул.

ТР Диния нәзарәтенең баш казые Җәлил хәзрәт Фазлыевка да укыттык әлеге хатны. “Халыкка мө­рәҗәгать итмичә, кемгә мөрә­җә­гать итсен инде имам. Мәчетне якмыйча, җылытмыйча, суык җир­дә утырып булмый бит. Әгәр туңып утырсалар, рәхәт булыр иде ми­кән?! Төркиядә, башка мөселман илләрендә мәчетнең хуҗалык эшләрен алып баруны вакыф оештырып хәл иткәннәр. Анда имам­ның кайгы-мәшәкате юк, бездә бу – проблема. Ник сорыйсыз дип әйтү, имамны гаепләү дөрес булмас. Әгәр кешенең сәдака бирер мөм­кинле­ге юк икән, аны Аллаһы Тәгалә белә ич, нигә уңайсызланып торырга?! Дөрес, халыкка алай мөрәҗәгать иткәнем юк. Әмма дини мәҗ­лесләрдә, җыелган сәдака акчасын мәчеткә бирегез, дип даими искә төшереп торам. Мәчетне карап торасы, халыкны укытасы бар. Әгәр мәчетне кайгыртып торасы булмаса, гел рухи мәсьәлә генә күтәрер идек. Бүген иң кискене – мәчетләрне карап һәм имамнарга хезмәт хакы түләп тору мәсьәләсе”, – дип аңлатты ул безгә.