Кайберәүләр фатирларын алыштырырга тели, әмма өрәкләрнең тынычлыгын бозган "Эрмитаж" бакчасы яныннан торак сатып алырга теләүчеләр юк

XIX гасырда бу урында Ворожцов фамилияле дво­рянның утары торган. Ул кешенең каты куллы булуын күпләр белгән. Берәр ялгышлык эшләгән өчен,  хез­мәтчеләрен (крепостнойларны) камчы бе­лән кыйнап үтергән һәм аларны бакчадагы чокырлы, ерымлы җирләргә үзе күмеп куйган. Шундый коточкыч җи­наять­ләрне кү­реп торган улы бу турыда полиция хез­мәт­кәр­ләренә әй­тергә җы­ен­­ган, әмма әтисе аны да үтереп, шул ук бакчага җир­ләгән. Во­рож­цов­ның бер кызы үлгән, икенчесе качып кит­кән. Дворян­ның вафатыннан соң, аның хатыны үз өен ташлап монастырьга күч­кән. Ниндидер сә­бәпләр аркасында янгын чыгып, 1848 елда бу йорт тулысынча янып беткән. Караучысыз калганга күрә, утар­ның бакчасы чытырманлыкка әве­рел­­гән. Караңгы төш­кәннән соң, бакча аша кайтучы ке­шеләргә  өрәкләр кү­ренә башлаган (үтереп күмелгән мәетләрнең ­җан­­нары явыз рухларга – өрәкләргә әве­релгән, ди­гәннәр). Ул бакча аша йөрми башлаганнар, аны, шикле, начар урын, дип атаганнар. Утар озак вакытлар ташландык хәлдә торган, аннары шәһәр җи­тәк­челәре бу урынны тиешле дәрәҗәдә чистартып, ял итү бакчасы иткән­нәр...

 

1906 елда бакчаны “Эрмитаж” дип атый башлаганнар. Ул шәһәрнең үзәк мәдәният һәм ял паркына әверелгән. Анда җәйге театр, ачык эстрада мәйдан­чыгы, җәйге китапханә барлыкка кил­гән. “Начар урын” төшенчәсе (бигрәк тә яшь­ләр арасында) онытыла баш­­­лаган. Сугышка кадәр анда цирк труппалары кил­гән, җырчы Ф.Шаляпин, композитор С.Сәйдәшев үзенең оркестры белән чыгыш ясаган. Бакчага керә торган җирдә, баскыч төбендә, бер-берсенә гыйшык тоткан яшь­­ләр очрашырга сүз куешканнар...

 

“Эрмитаж” бакчасы сугыш елларында бик авыр чор кичерә: андагы агач корылмаларны сүтеп, ташып бетерәләр, караусыз, хуҗа­сыз калган бакча яңадан ташландык хәлгә килә.

 

Тарихи язмаларда аң­латыл­ганча, “Эрмитаж” бак­часыннан ерак булмаган Профессор тыкрыгындагы агач йортларда XIX гасыр­ның атаклы вәкил­ләре, зыялылары, акыл ияләре – Император университеты һәм шәһәр гим­назияләре мөгал­лимнәре, профессорлары яшә­гән. Кызганыч, ул агач йортлар да, анда торган ке­шеләр дә онытылган...

 

Казу эшләрен кызыксынып өйрәнүче З.Фәтхет­динов хәзерге Кремль урамы ягыннан “Эрмитаж” бакчасына серле җир асты юлы булуы турында язып үткән иде...

 

1950 нче елларда җәйге кинотеатр һәм балалар мәйданчыгы кабат сафка баса. Якын-тирәдәге мәктәп укучыларының физкультура дәресләрен шунда үткәрә башлыйлар. “Эрмитаж”ны рекон­струк­цияләү проекты 1961 елда төзелә, әмма ул ахырына кадәр тормышка ашырылмый кала. Соңрак бакча эчендәге сукмак-юлларны рәтлиләр, яңа агач-куаклар утырталар... 

1990 нчы елларда “Эрмитаж” бакчасындагы “Фил” сынын ваталар, эскә­мия, фонарь баганаларын металлоломга тапшыралар. Вандаллар бакчадагы барлык корылмаларны җиме­реп йөри башлыйлар. Бакча янәшә­сендәге йортларда торучы кешеләр Ленин һәм Киров бюстларын үзлә­ре­нең ишегалдына урнаштыралар (ватылудан саклап калалар). “Эрмитаж” бакчасы янында күпкатлы йортлар төзи баш­лыйлар, ә кайбер җи­тәкчеләр аның бер өле­шен хосусыйлаштыра. Мондый тискәре күренеш­ләр­гә башкалабыз Казан­ның меңь­еллык бәйрәме (юбилее) тоткарлык ясый. Ни­һаять, “Эрмитаж” бакча­сының тарихи объект булуын аңлап, бакчаны төзек­ләндерә башлыйлар. Тора-бара моңа 2012 елдагы “100 сквер (бакча)” шәһәр программасы да булышлык итә.

 

“Эрмитаж” бакчасы бе­лән танышып йөргәндә, бакча янындагы йортлар­ның берсендә яшәүче үзе­нең фикерен белдерде: “Ка­занның шәһәрне яшеллән­дерү һәм су хуҗалыгы (“Горводзеленхоз”) хез­мәткәр­ләре реконструкция ясап, бакчада яшәүче өрәк­ләрнең тынычлыгын боздылар. Янәшәдәге йортларда тору­чыларның кайберләре фатирларын сатып китәргә телиләр, әмма ул “начар урын”нан торак алырга атлыгып тормыйлар. Аномаль күренешләрне өйрә­нүче “Космопоиск” төр­кеменә дә мөрәҗәгать ителде, алардан килгән парапсихолог бак­­чаны тик­шер­гәч, анда берничә аномаль урын барлыгын әйтте“.

 

2015 ел – Татарстанда Парклар һәм скверлар елы иде, шуңа күрә “Эрмитаж” бакчасы да кабат яшәр­де, кеше­ләрне үзенә күбрәк җәлеп итә башлады. 

Дөрестән дә, бакча бик нык үзгәрде, ямьләнде. Яңа асфальт юллар салынды, матур эскәмия­ләр куелды, күп кенә яктырту җайланмалары урнаштырылды. Агач-куак­лар утыртылды, хәзер алар­ның саны 500дән артып ки­тә. 2013 елдан башлап бакчада Wi-Fi эшли, ә Некрасов урамында “Эрмитаж” исемле ашханә (кафе) ачылды. Бакчада хәзер заманча эш­ләнгән балалар мәйдан­чыгы бар. Яшьләр, студентлар өчен дә төрле уңайлык­лар тудырылган. Өлкән яшь­тәгеләр дә саф һава сулап, тигез аллеялар буйлап йөри­ләр...

 

“Эрмитаж” бакчасы үзе­нең яшьлеген кабат кичерә сыман: ул яңадан шәһәр­дәге­ләрнең һәм килгән кунак­ларның яраткан ял итү урынына әйләнде.