поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
14.01.2016 Әдәбият

“Язучылар берлегендә 150–160 кеше калырга мөмкин”

Төрле-төрле исем-ат кушылган елларның чираттагысын – Әдәбият елын да озатып җибәрергә дә күп калмады. Аның нәтиҗәләре турында ТР Язучылар берлеге рәисе Рафис Корбанов белән сөйләшергә булдык.

- Татарстан әдипләре иҗтимагый оешмасының җитәкчесе буларак, сез Русиядә Әдәбият елыннан ниләр көткән, оешма алдында нинди максатлар куйган идегез?

- Язучылар берлегенең Уставы бар, без шуның буенча яшәргә тиеш. Анда “язучылар югары сәнгать дәрәҗәсендәге әсәрләр иҗат итәргә тиеш” диелгән. Ел нәтиҗәләренә килгәндә, Татарстанда Парклар һәм скверлар елы игълан ителгән иде. Хәтта иң әдәби журнал “Казан утлары” да “әдәбият елы” дигән сүзне әйтми: бары тик сан саен дүртенче тышлыкта парклар һәм скверлар рәсемен бирә. Үзеңнеке – үзәктә, диләр бит.
Әдәбият елын оештыру һәм үткәрү Нарышкинга тапшырылган иде. Елның максаты: Русиядә китап укуны үстерү, китапханәләргә игътибар арттыру һәм нигездә китапханәләрдә уздырыла торган чаралар. Әдәбият елын ничегрәк итеп үткәрүне Русиядә дә күз алдына китермәделәр, ул күбрәк китапханә чараларына кайтып калды.
Русия субъекты буларак, без Әдәбият елыннан читтә кала алмадык, әлбәттә. Әдәбиятка игътибар булды, Президент безгә махсус Әдәбият елын үткәрер өчен дип бюджетттан биш миллион сум акча бүлеп бирде. Ул акчаны без иң беренче чиратта язучыларыбызның юбилейларын үткәрүгә тоттык.

- Президентның дүртәр йөз мең сум күләмендәге грантына татарча романнар язылуын ишетеп беләбез. Кемнәр ул авторлар? Нинди әсәрләр язалар?

- Президентның махсус заказы белән, дәүләт заказы дип әйтик инде, алты язучыбыз татарның күренекле шәхесләре турында роман яза. Срогы – 31 октябрьгә кадәр иде. Ике роман инде язылып тапшырылды. Айгөл Әхмәтгалиеваның – татар театрында беренче актриса Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская турында, Рөстәм Галиуллинның мәгърифәтче Таҗетдин Ялчыгол турындагы әсәрләре әзер. Галимҗан Гыйльманов, Ләис Зөлкарнәй, Ркаил Зәйдулла үз әсәрләрен эшләп бетереп, ел азагынача тапшырырга тиешләр.

- Ә нәрсәләр тормышка ашмады? Нинди проблемалар хәл ителмәде?

- Гонорар мәсьәләсе. Драматургларыбыз шактыйдан бирле гонорар алмыйча яшәп киләләр. Бездә ТАИС дигән авторлык хокукларын яклау оешмасы бар. Ниндидер сәбәпләргә бәйле аның банктагы счетын ябып куйдылар. Һәм гомумән, гонорар түләү катлаулы мәсьәләгә әйләнеп бара. Әйтик, радио-телевидение гонорар түләми. Аның җитәкчелеге, киресенчә, язучылар-шагыйрьләр телевидениедә чыгыш ясаган өчен үзләре түләргә тиеш, дигән фикердә тора. Ялгыш фикер, әлбәттә. Эфирда яңгыраган һәр әсәр өчен гонорар түләнергә тиеш.

Газета-журнал редакцияләренә дә дәгъвам бар: журналистлар үзләре язарга тырышалар күбесенчә, үз каланчаларыннан торып язалар һәм әдәбиятка карата, язучыларга карата дөрес булмаган мөнәсәбәт тудыралар, ялгыш хәбәр тараталар. Әдәби әсәрне җентекләп анализлаган бер язма да юк соңгы елларда матбугатта. Безнең әдәби дип санап йөргән “Мәдәни җомга”быз да Вахит Имамов килгәннән соң, урысча “крен” диләр инде, бер якка авышты. Ул хәзер тарихи һәм, күбесенчә, Вахит Имамовның үзе язган әсәрләрне биреп бара. Язучылар берлеге эше, без алып барган чаралар берсе дә яктыртылмый. Югыйсә, мәдәни-әдәби басма битләрендә сәяси хәлләрне генә түгел, әдәбият барышын да бер-ике җөмлә белән генә булса да яктыртып бару дөрес булыр иде.

Безнең республикада язучылар хәле барыбер зарланырлык түгел әле: гонарарны китаплата түләү, басылган китапларыңны үзең таратып йөрү дигән әйбер бетте. Татарстан китап нәшриятында ел саен 135 китап басылып чыга, аның күбесе – әдәби әсәрләр. Шулай итеп, без – теләсә кайсы республика әдипләре белән чагыштырганда да игътибар үзәгендә тора торган язучылар. Халыкка китапны җиткерү мәсьәләсе китапханәләр кулында, ләкин күп кеше китапханәгә йөрми. Безнең китап сату системасы юк, шунысы кызганыч. Бауман урамындагы подвалдагы кибет бар һәм элекке Матбугат йортында (ул да кунакханә буларак ачылды) сыра сата торган ресторан белән янәшә китап кибетенә почмакта бер бүлмә бирелде. Казан туризм үзәгенә әйләнеп бара, төрле-төрле спорт чаралары үткәрелә, ә килгән кешеләргә китап тәкъдим итәр өчен кибетләребез юк. Районнарда китап кибетләре бөтенләй юк. Әлеге мәсьәләне мин Президент каршында да күтәреп карадым. Ул миңа: “Ник үзең китап кибете ачмыйсың?” дигән сорау куйды. Ләкин китап кибетләре бөтен дөньяда ташламалы шартларда эшли. Бездә исә кибет ачтың икән, аның салымнарын, коммуналь хезмәтләргә түләүләрен, сатучыларга хезмәт хакын түләргә кирәк. Китапларның бәясе кыйммәт түгел һәм кибетнең бөтен табышы коммуналь түләүләргә китеп барачак. Ләкин хәзер бит базар икътисады, бөтен әйбер тауар, табыш чыганагы буларак карала. Дәүләт ярдәм итмәсә, үзен-үзе акламаган сәүдәне тартып барырга кемнең хәленнән килсен?

- Элегрәк, илдә язучыларның һәм Язучылар берлегенең абруе зур булган заманнарда рәис тә ким дигәндә халык депутаты булып, законнар чыгаруда катнашкан, иң югары җитәкчеләрнең ишеген ачып керә, әдипләрнең барлык гозерләрен җиткерә алган, ә кайвакыт хөкүмәттә берәр саллы вазифа да биләгән. Язучы сүзе һәркайда үткән. Ә бүген ничек? Язучыларны хәзер ишетәләрме? Әдәбият елы сылтавы белән булса да республика җитәкчелегенә турыдан-туры мөрәҗәгать итә аласызмы?

- Вәзгыять үзгәрде. Бу бездә генә түгел, бөтен Русиядә шулай: язучылар арасында халык депутатлары юк диярлек. Бездә өч халык депутаты бар иде, тик инде Туфан Миңнуллин вафат, ә Роберт Миңнуллин пенсиядә. Дәүләт Советында бердәнбер әдип Разил Вәлиев калды, ул әле нәрсәләрдер эшләргә тырыша. Закон чыгару мәсьәләсенә килгәндә, мин Татарстанда ниндидер закон чыга, дигән фикердән ерак. Кануннар Мәскәүнеке белән тәңгәлләштерелде. Мин хәтта, кирәкме икән илгә шулкадәр депутатлар корпусы, дигән уйга да киләм. Дәүләттә бер-берсен кабатлаган өч структура бар: президент аппараты, министрлар кабинеты, парламент. Һәм барлык регионнарда да шушы модель кабатлана. Соңгы елларда шулкадәр бюрократия башланды. Моны Татарстан җитәкчелеге дә аңлыйдыр, тик Русия дәрәҗәсендә әлеге проблема хәл ителмәгәч, ни кыласың? Аларны тотуга күпме чыгымнар китә! Шуңа күрә бүген язучының депутат булу-булмавыннан гына бернәрсә дә үзгәрмидер, дип уйлыйм. Үзебезнең республикага килгәндә, Язучылар берлеге рәисе булып сайланганнан соң Президент мине ике тапкыр кабул итте, гозерләребезне тыңлады. Безнең Язучылар берлеге болай да Русиядә һәм үзебездәге алты иҗат берлеге (композиторлар, рәссамнар, журналистлар һ.б.) арасында иң күп финансланган оешмаларның берсе. Игътибар быел гына түгел, былтыр да, аннан алда да зур булды, киләсе елда да (каешларны ныгытыбрак буарга туры килсә дә) булачак, дип уйлыйм, чөнки язучылар халыкка хезмәт итә, әхлак тәрбиясе бирү белән шөгыльләнә.

- Әдәбият – гомуми, абстракт төшенчә тоелса да, ул бит конкрет әдипләрнең хезмәтеннән, аерым әдәби әсәрләрдән тора. Быел кемнәр ниләр язды? Язучылар берлеге моны күзәтеп барамы?

— Язучылар берлегендә өч йөздән артык кеше әгъза булып тора, ләкин аларның барысы да әдәби әсәр язарлык хәлдә түгел. Сиксән яшьтән узган утыз биш язучыбыз бар – алардан нәрсәгәдер өметләнү инде катлаулы. Ринат Мөхәммәдиев җитәкчелек иткән чорда, “Берлекне тараталар, мөлкәтне алып калырга кирәк, кеше саныннан чыгып, мөлкәт бүләчәкләр” дигән сүзләр ишетелгәч, берлеккә теләсә кемне алганнар.
Безнең Устав бар, аның нигезендә Берлектә торган кешене, язса да язмаса да, куып чыгарып булмый. Шул ук Устав буенча, җәмәгать оешмасы буларак, без взнослар хисабына яшәргә тиеш. Ә бездә взнос җыю юк, оешма дәүләт исәбенә яши, чөнки әгъзалардан взнос җыя башласаң, Берлектән ярты халык качып бетәр иде.
Әйе, күпчелек әгъзалар әдәби әсәр язуына үзләре дә ышанмый хәтта, аларның кулга алырлык бер генә саллы китабы да юк. Әгәр дә без ревизия үткәрәбез икән, нибары йөз илле-йөз алтмыш язучы калырга мөмкин. Шулар гына калган очракта да Язучылар берлеге үзенең эшен күрсәтә ала торган оешма булыр иде.

- Шәхсән үзегез өчен быел әдәбият белән бәйле нинди вакыйганы, яки шәхесне, яки кайсы китапны иң истә калырлык дип саныйсыз?

- Язар өчен вакыт азрак, шуңа күрә үзем нәрсәдер яздым дип берәр әсәремне күрсәтә алмыйм. Шулай ук Язучылар берлеге әгъзалары арасында да быел алай егылып китәрлек әсәр тумады кебек. Ләкин безнең горурланырлык бер эшебез бар: Фатих Кутлу татар язучыларының әсәрләрен төрек теленә тәрҗемә итә. Быел Төркиядә аның тәрҗемәсендә татар язучыларының хикәя җыентыгы дөнья күрде. Аның эшчәнлеге нәтиҗәсендә без шулай ук Аяз Гыйләҗевне дөньяга танытабыз. Инде менә Аяз Гыйләҗев иҗаты буенча Төркиядә докторлык диссертацияләре яклана, аны бүтән чит телләргә дә тәрҗемә итү башланды. Төркиядә Аяз Гыйләҗевне Чыңгыз Айтматов дәрәҗәсендәге, хәтта аннан да каләмлерәк, саллырак прозаик дип таныйлар. Фатих Кутлу хәзер “Ягез, бер дога” әсәрен тәрҗемә итү белән мәшгуль. Ул Габдулла Тукайның 130 еллыгына 130 шигырен юлга-юл тәрҗемә итте. Төрек шагыйре Али Акбаш әдәби тәрҗемә өстендә эшли. Тукай моңарчы төрек телендә бик аз тираж белән, юлга-юл тәрҗемә дәрәҗәсендә генә басылган. Әдәби яктан камил эшләнгән китап киләсе елда чыгар, дип көтәбез.

- Язучыларга шаһәсәрләр тудырырга нәрсә комачаулый?

- Картлыклары комачаулый. Ә яшьләргә берегеп иҗат итү сәләте җитми. Алар төрле тусовкалар белән артык мавыга. Әйтик, менә “Калеб” җыены хәзер бик популяр. Үз иҗатларын күрсәтүдә Язучылар берлеге ролен алар инкяр итә. Язучылар берлеге аларның тәрҗемәләрен эшләтеп, Мәскәүдә чыгармаса, алар үз казаннарында гына кайнап, алай ук билгеле булмас та иде. Яшь язучыларны чакырып, читтәге яшьтәшләре белән аралаштырабыз. Әсәрләрен тәрҗемә итәргә дип Әзәрбайҗанга җибәрдек. Без шуларны эшләмәсәк, яшьләр әнә шул “Калеб” тирәсендәге тусовкаларда гына танылыр иде. Бәлки, бу яшьлек максимализмыдыр, ләкин яшьләр Татарстан Язучылар берлеге эшләреннән читләшә, үзләре инициатива күрсәтеп, язучылар оешмасы белән берлектә эшләргә теләми.

- Яшьләр журналы вәкиле буларак, мине, әлбәттә, әдәбиятта остазлык, буыннар алмашы мәсьәләләре дә, яшь татар язучыларына иҗат итү шартлары – аларның социаль мәсьәләләре, матди хәлләре дә борчый. Пенсионерларга ай саен өстәмә түләү әйбәт инде ул, сезнең белән әңгәмә барышында бигрәк тә халык язучыларыбыз өчен сөенеп куйдым әле менә. Ләкин матди хәлләре тотрыксыз булудан, акча җитмәүдән иң әүвәл яшьләр интегә. Язучылар берлегендә пенсионерлар күбрәк, дидегез. Ә яшьләрдән ничә кеше кабул ителде Берлеккә? Һәм аларга нинди ярдәм күрсәтелә?

- Нинди ярдәм турында сүз бара соң?

- Һичьюгы, китап чыгаруда, чөнки китабы булмаганнар Язучылар берлегенә кабул ителми бит.
— Мин эшли башлаганнан бирле Язучылар берлегенә утыз сигез кеше кабул иткәнбез. Күбесе – яшьләр, утыз яше тулмаганнар. Фәнил Гыйләҗев, Фидаил Мәҗитов, Эльвира Һадиева, Булат Ибраһимов, Гөлүсә Закирова – барысы да яшь кешеләр. Китап чыгаруга юлламалар бирдек, алар Татарстан китап нәшриятында китабын чыгарды. Хәзерге вакытта Язучылар берлегендә утыз биш яше тулмаган утыз биш язучы бар. Берлек идарәсенә яшьләрдән Ленар Шәех, Рөстәм Галиуллин кергән. Яшьләрне конкурсларга җибәрәбез. Рөстәм белән Рүзәл Мәскәүдә үткән мастер-классларда катнашты, китапларын чыгарды.

Хәзер фатир бирелми, ипотека фатиры алсалар гына. Яшь кеше үзенең эш урыныннан гына фатир алырга мөмкин, законы шундый.

Чыганак: "Идел" журналы


Рузия САФИУЛЛИНА
Матбугат.ру
№ --- | 14.01.2016
Матбугат.ру печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»