Салават авыру баланың өенә барып концерт куйган

– Мин үзем бүген исән-сау, булганына шөкер итеп яшәп ятучы Илһам абый белән Әлфия апаны хал­кы­бызның чын җырчылары, байлыгы, дип исәплим. Калганнар, димәк ки, без – “мин үзем дә, һәм башкалар” рәтендә. Шунысы куандыра: – безгә һәм башкаларга да хал­кыбыздан сорау бар. Әм­ма күңелем ва­кыт-вакыт шу­ңа гына ки­телә: җыр­чы­лар­ны, Илһам абый әйт­мешли, җырлаучы­лар тап­тап-изеп китми ми­кән инде?!

Үзенә бәя

 Җыр­лау­чы тү­гел, җыр­чылар кирәк сәхнәгә, – дип сөйли Салават. – Концертларга җыр­чы­ларның килми башлавы да уйландыра. Бер-бере­безнең иҗа­тын белми торып үсеш була микәнни соң ул? Рөстәм Закировны, Филүс Каһи­ров­ны, Рөстәм Асаевны концертларда, спектакль­ләрдә мин еш күрәм. Алар кемнең­дер чакыруын көтми, үз теләкләре белән килә.

Туры килсә дә килер икән: Рөстәм Закиров, җыр­лап, залга төшеп кенә утырган иде, алып баручылар шул тирәдә Филүс Каһиров барлыгын шәйләп алдылар һәм аны сәхнәгә чакырдылар. Чын артист шулай буладыр инде, Фи­лүс һич ялындырмады, әни­сенең яшьтәше Салават абыйсыннан үрнәк алуын, җыр сәнгатендә аңа охшарга тырышуын әйтте һәм алдан бернинди әзер­лексез, (моны тамашачы си­зеп-белеп торды), “Соңдыр шул, соң­дыр”, дип җырлагач, Салават үзе гөрләтеп кул чапты, тамашачы бик озак алкышлады. Салават Миңне­ханов белән Гү­зә­лем җыр­ла­ган­нан соң Фәт­хетдинов Салават та, гомер булмаганча, тыпырдап алды.

Ильясның тәкъдиме хупланды

Сәхнәгә кыяр-кыймас кына бер егет күтәрелде, кочагы тулы чәчәк. Бер куш­учын җырчыга бирде, калганнары – сөйгән кызына. Үзе Ильяс исемле, әмма татарчасы чамалырак. “Лилия, я тебя очень люблю, выходи за меня замуж”, – диде ул. Зал тып-тын иде, Салаватка исә: “Яучы буласы көннәрем дә бар икән әле”, – дип әйтүдән һәм яшь парларга матур, тигез тормыш теләүдән башка чара калмады, зал алкышларга күмелде. “Бу егеттә өмет бар. Татар концертына кил­гән егет татарча да өйрәнми калмас”, – диде җырчы.
Ихтимал, Салават бу пар­ларның тормышы белән дә кызыксынмый калмас. Һәр хат-хәбәргә дә бик җитди, таләпчән карый ул. Бу инде аның канына сең­гән. Шулай бер елны кызы Алинә бер сабыйның Кыш бабайга – бу очракта җыр­чы Салаватка язган хатын укыта. Авыру бала: “Без­нең өйгә килеп концерт куя алмассызмы икән?” – дип үтенгән икән.

Коллективтан берничә артист, шул исәптән Салават та авыру баланың өенә барып концерт куялар. “Әл­бәттә, бушка түгел, – дип искә ала хәзер җырчы. – Чәй эчертеп, тәм-том белән сыйлап җибәрделәр. Иң мөһиме – сабыйны алдамау. – Шулай бер малай Кыш бабайдан бүрек, бияләй, күл­мәк, шарф сораган, ди. Аның үтенечен почта аша посылка итеп җибәргәннәр. И шатланган малай, Яңа ел кабат җиткәч, тагын хат язган һәм гозерен дә бел­де­рергә онытмаган: “Бу юлы әйберләрне берүк почта аша җибәрә күрмәгез, теге юлы бияләйне бирми калдырдылар”.

Салават – Мөслим кодасы!

Шунысы да мәгълүм булсын: быелгы Яңа ел Салават белән Ләйсән өчен яңа куанычлар да алып килде: 30 декабрьдә төпчек кызлары Алинә кияүгә чыкты, Казандагы мәчетләрнең берсендә никах укыттылар. “Хәзер без – Мөслим кодасы белән Мөс­лим кодагые, – дип күкрәк сугып йөри Салават. – Озын гомерле, һәр­бар­чабызны куандырырлык ни­ках булсын”.

Шөкер, яңа парлар туа тора. Үлгәннәрнең каберен, исәннәрнең кадерен бел, дигән шигарь дә хәтердән чыгарга тиеш түгел. Сәхнәгә Рифкать Нургали улы Миң­не­ханов күтәрелгәч, әлеге фикер аеруча калку чагылыш тапты. Халкыбыз бәхе­тенә игелекле балалар үстергән Вәсига апага бүген  12 гыйнварда, 85 яшь тула икән, Салаватның әнисе Тәкълимә апага да быел – 85! Сөб­ханал­ла! Ходай Тәга­лә исәнлек-саулыктан аермасын.

“А” тамгалысы кемнәр өчен?

ЮХИДИ җитәкчесе сәх­нәгә үзе аяк баскач, әлбәттә инде, юл йөрү, юлларда үз­ара мөнәсәбәт хакында сүз кузгалмыйча калмады. “Концертка килер алдыннан мин Салаватның штрафлары бе­лән кызыксынган идем, – дип сөйләде Рифкать әфәнде. – Барысы да тәртиптә. Шунлыктан Мактау грамотасы да алып килдем. Мин аны былтыр ук тапшырырга тиеш идем инде, өлгерә алмый калдым. Соңарыбрак булса да, уң булсын!”

Дөрес, Салаватның юлда тәртипле йөрүенә: “А” хәре­фе төшерелгән юлны артистлар юлы дип беләдер ул, йә булмаса бөтенләй номерсыз йөридер”, – дип шик­­ләнебрәк караучылар да булды. Җыр­чы үзе исә юлда тәртип булырга, ха­тын-кыз машина йөртүче­ләр аеруча тәртипле булырга тиешлегенә басым ясады. Ягу сезоны башлануга, ягъни юлларда боз кү­ренә башлауга хатын-кыз руль артына утырмаса, үтә дә яхшы булыр, иде дигән фикерен дә тамашачыга җиткерде. Руль артында барганда ханымнар­ның-туташларның җәяүле­ләргә, ир-атларга сү­генүен һич кенә дә өнәмәвен белдерде. Салаватны да аңлап була: үзе сүге­нүнең ни икән­леген бел­мәгәч, нәфис затлардан ямьсез сүз ишетү бер дә күңелле түгелдер инде, дип аның фикерен хуп­ларга гына кала.

Хөсәенов булдыра!

Туган көн тамашасында Салаватның иҗатының башыннан бүгенгә кадәр якын иткән түрәләр дә хәтсез иде. Салават сәх­нәдән сөй­ли: “Шулай берчакны таныш район главасына шалтыратам. “Ул укуда”, – ди­деләр. Икен­че­се­нең телефон номерын җы­ям, ише­телер-ише­тел­мәс кенә аваз килә: сөйләшә алмыйм, мин укуда диюе икән. Өченче бер районга концерт белән баргач, главагызны да чакырасыгыз калган, дип әйтеп куйдым. “Ул районда юк шул, укуда”, – диделәр. Безнең чорда ми­нәйтәм, укыганнарны җи­­тәкче итә­ләр иде, хәзер җитәкче булгач укыталар икән... Глава булганчы укытсыннар иде аларны”.

Концерт башланыр алдыннан һәм тәнәфес вакытында баянчылар бер­туктау­сыз бию көе уйнадылар. Олысы-кечесе биеп рә­хәт­ләнде. Араларында үзем бел­гәннәрдән Кукмара рай­о­нының Вахитов исемен­дәге  хуҗалык рәисе Нә­фыйк Хөсәенов та бар иде. Аның хуҗалыгы – рес­пуб­ли­каның йөзек кашы, аннан үрнәк алалар, өйрә­нәләр. Биюгә дә бик оста икән. Бер булганнан бар да була, дип тик­мәгә генә әйтми халык.

Аны нинди кыяфәттә күрербез?

Җәвит Шакиров белән Салаватның тормышлары, иҗатлары бергә үрелеп бара. Училищеда укыганда бер бүлмәдә яшәгәннәр, Зөлфия белән Ләйсән дә шулай ук бер бүлмәдә яшәп иҗат серләренә төшенгән. Дуслык хәзер дә бик матур дәвам итә.

Җәвит: “Без Башкортс­тан радиосын тыңлап уяна, шул радионы тыңлап йокыга тала идек”, – дип сөй­ли.  Башкорт моңы алар­­ның канына сеңгән, моңа алар шат кына. Туган көн концертына да башкорт җырчылары күп килгән иде. Азамат Тимеров, Нәзифә Кадыйровалардан соң сәхнәгә Фирдүс Тямаев очып чыкты, залны дер селкетте. Салаватның Кирам Сатиевка ишарәләп: “Халык күңелен кузгалта алмаганнар сәхнәдә үзләре сел­кенә”, – дип сөйләнүе Фир­­­дүс­кә әллә бар, әллә юк. Чынында бу сүзләр аңа кагылмый да кебек:  халык ярата, үз итә, алкышларга күмә Фирдүсне. Үзе әйтмеш­ли, мишәрләрдәге энергия бет­мәс-төкәнмәс.

Туган  көнгә мөнә­сәбәт­ле концертларны, га­дәттә, шуңа сәбәпче үзе тәмамлау гадәте бар иде. Монысында Айдар Фәйзрахманов нокта куйды. Салаватка исә: “Татарда миннән дә яхшырак җырчылар бар, шу­лар­ның берсе һәм иң зыялы- сы– Айдар”, – дип акланырга гына калды. Айдарның да Салаватка мөнәсәбәте ап-ачык: “Салават ул – безнең маягыбыз, аңа тигезләнергә тырышабыз, әйткән сүзлә­рен өлге итеп алабыз”.

Дүрт сәгатькә сузылган концертта утызлап сәнгать остасы чыгыш ясады. Бу кон­церт кабатланмый, ни кызганыч, ул яздырып та алынмады, аны бары тик унынчы гыйнварда – Сала­ватның туган көнендә филармония бинасында гына күреп калдык.  Ул Татарс­тан, Башкортстан сәнгать оста­ларының сәләтен, зә­выгын исбатлый торган, кабатланмас тамаша иде. Дөньялар имин, сау-сәла­мәт булсак, туган көн тамашасы киләсе елда да үтәчәк. Филармония директоры Ка­дим Нуруллин да, сәнгать җитәк­чесе Айдар Фәйз­рахманов та моны филармония өчен мәртәбә дип саный һәм баш­лангычны хуплый. Быел 56 яшь тулды, дип сөйләнеп йөргән Салават киләсе елларда менә шушындый кыяфәттә булуым да ихтимал, дигән фикердә (астагы рәсемдә). Әмма бер дә башка кыя­фәттә кү­рәсе килми үзен. Яше 56­да булса да, күңеле һәр­вакыт ун­си­гездә аның.

Якташы Илдар Юзиев язганча:

Бәхетле минутлар, бәхетсез сәгатьләр –
Барысы да мизгелдәй бер уза.
Нурыңны коеп кал, гомереңне тоеп кал,
Тормыш ул – серле бер могҗиза.