Шигый белән сөнни сугыша, янәсе

Кайбер газеталарны укыйсың да хәйран каласың. Имеш, шигыйлар белән сөнниләр сугыша. Имеш, ислам дөньясындагы иң зур каршылык шул, моның иң ачык билгесе – Сүрия... Шушы көннәрдә Казанда чыга торган бер басманың берничә санында Иерусалимдагы Көнчыгыш хезмәттәшлек институты җитәкчесе Авраам Шмулевич белән уздырылган әңгәмәдә (“Война шиитов и суннитов” дип атала ул) әлеге фикер ярылып ята.

Үзебезнең “Ватаным Татарстан” газетасында да күптән түгел бер хөрмәтле депутатыбыз: “Сү­риядәге хәрби бәрелешләр дә – дин аркасында килеп чыккан низаглар, дип беләм. Шигыйлар белән сөнниләр үзара тыныша алмый”, – дип язып чыкты.

Шушы хата фикерне куертып, кайбер сәясәтчеләр, Россия үзен сөнни илләргә каршы куя, шигыйларны яклап, Сүриядә сөнниләргә каршы сугыша, дип лаф ора. Әйе, Сүриядә Россия гаскәриләре, очкычлары бар. Әмма ул анда американнар, яһүдләр, төрекләр, фарсылар кебек үз мәнфәгатен яклап сугыша. Кыскасы, әлеге гарәп илендәге конфликтның нигезендә дини каршылыклар түгел, сәяси сәбәпләр ята. Әгәр дәүләт хакимиятенә, идарә итү структураларына илдә күп­челек­не тәшкил иткән сөнниләрне (мәгълүм булганча, алар арасында җирле төрекмәннәр дә шактый күп) пропорциональ рәвештә керткән булсалар, шәт мондый ыгы-зыгы, кан коеш килеп чыкмаган булыр иде. Ни кызганыч, шигыйларның галәвиләр тармагына караучы Бәшәр Асад үз вакытында бу тәкъдимне кабул итмәде, хәзер нишләргә белми.

Россия, Иран кебек дәүләтләр, Асад – илнең сайлап куелган, законлы җитәкчесе, дигән пози­циядә торса, АКШ, Төркия сыман дәүләтләр, ул хакимияттән кит­мичә, илдә тынычлык урнашмаячак, дип тәкрарлый.
Озын сүзнең кыскасы, сәяси яссылыкта ята торган конфликт бу. Үз заманында ислам дөнья­сының сөнни, шигыйга бүле­нүе­нең дә сәбәбе дини каршылыклар түгел, кәнәфи бүлешә алмау, хакимлеккә омтылыш булган лабаса. Пәйгамбәрдән калган кә­нәфидә утырырга теләүчеләр, безнең имамнарыбыз хаклырак, белемлерәк, дип кулына корал алган, Рәсүлебез варисларының канын койган.

Чынбарлыкта ислам дөнья­сын­дагы төп каршылык – традицион ислам белән саф исламчылар, ягъни сәләфчеләр, тәкфир­челәр (башка мөселманнарны кяфирлектә гаепләүчеләр) арасындагы каршылык ул. Исламның сафлыгын “кайгыртучылар” Коръ­ән­нең рухына түгел, хәрефенә ябышып ята, шул рәвешле, аңлапмы-аңламыйчамы, глобальләштерүчеләр тегермә­не­нә су коя, ислам хәлифәте корырга хыяллана. Югыйсә бер-бере­безне танып белү өчен Раббыбыз безне аерым халыклар, аерым кабиләләр итеп яралткан. Коръ­әннең яхшы мәгълүм әлеге сүрәсен күрәләтә кире кагарга маташу – сәләф­че­ләрнең бөтен мөселман өммәтен, барча кешелекне бер байрак ас­тында тупларга тырышулары; ха­лыкларның милли, җирле үзен­чәлекләре белән санлашмаулары ул.

Менә шушы чатаклыкларны исәпкә алып һәм сафларыбызны тәртипкә салу максатында, Татарстан Президенты Рөстәм Миңне­ханов дүртенче ноябрь көнне Болгарда ислам академиясе булдыру, Казанда Мәрьям Ана иконасы соборын торгызу турында фәрман кабул итте. РИУ ректоры, Татарстан мөфтиенең фән, уку-укыту эшләре буенча урынбасары Рәфыйк Мөхәммәтшин Болгарда оештырылачак академиядә югары ислам уку йортларын тәмамлаганнардан илаһият магистрлары әзерләячәкләрен, мо­ның өчен мөселман дөньясында танылган күренекле галимнәрне җәлеп итәчәкләрен белдерде. Казан һәм Татарстан митрополиты Феофан исә Мәрьям Ана иконасы табылган җирдә Богородица монастыре торгызылган сурәттә, баш иеп, тәүбә итеп, ярдәм сорау өчен башкалабызга христиан дине тотучылар агылачагын җит­керде. “Монастырь дөньяның бар­ча христианын җәлеп итеп торачак”, – дип сөйләде митрополит.

Шөкер, гыйльми даирәлә­ребез дә тик тормый. Ислам динен өйрәнүче галимнәребез 5-6 ноябрь көнне “Күп мәдә­ниятле дөньяда ислам” дигән халыкара җыенга җыелды. КФУ мөгаллим­нәре быел бишенче тап­кыр оештырды аны. Анда мө­селман­на­рыбыз яши торган рес­публика-өлкәләрдәге дини вәз­гыять тикшерелде, киләчәккә фаразлар җиткерелде. Кырым, Мордовия республикаларындагы, Әстерхан өлкәсендәге мөсел­ман өммәте­нең хәзерге халәте буенча аеруча тулы чыгышлар яңгырады анда. Әйтик, Симфе­ропольдән килгән сәясәт фәннә­ре кандидаты Эльмира Моратова, Кырымтатар Милли Мәҗлесе җитәкчеләре сәяси сәхнәдән читләштерелгәч, теләпме-теләмичәме, Кырым татарлары Диния нәзарәте бу вазыйфаны үз җилкәсенә ала башлады, дип аңлатты.

11 ноябрьдә “Татмедиа” агентлыгында уздырылган матбугат җыелышында КФУ мөгал­лим­нәре 18–23 ноябрь көннә­рендә “Мәхәл­лә” мөселман әйдәмәннәре мәк­тәбе кысаларында биш көнлек лекция һәм тренинглар курсы эш­ләя­чәген бәян итте. Мөселман әйдә­мәннәре булырлык яшьләрне җә­леп итү, радикализмга җирлек калдырмау, ачыктан-ачык фикер алышу мәйданчыгы булдыру максатында оештырыла әлеге курслар.