Риман Гыйлемхановның булнистә ятып чыккач туган язмасы

Татарстанда медицинаның бүгенге хәле турында шактый ук дәрәҗәдә мактанып сөйли­без. Хастаханәләргә иң заманча җиһазлар кайтуы, гаять катлаулы операцияләр ясалуы, медицина үзәкләре ачылуы турында яңадан-яңа хәбәрләр чыга тора. Миңа сәламәтлек сак­лау өлкәсенең бүгенге хәлен “үз аягымда” татырга туры килде: янбаш сөяген (шейка бедровой кости) сындырып хастаханәгә эләктем.

Курку белән көрәшү

Ирләрне “көчле затлар” дип әйтү бик үк дөрес түгел. Куркак без. Егылып аяк сындыргач, үзем дә, “бәлки, каты бәрелгән, йә чатнаган гынадыр” кебек уйлар белән үз-үземне тынычландырырга тырышып, берничә көн өйдә яттым. Хәл, чыннан да, яхшырган кебек тоелды: табибларга мөрәҗәгать итәсе урынга, кайчандыр аяк-кул сындырган дус-ишләргә шалтырата башладым. Күбесе тынычландырды: “Сынган булса авыртуына чыдый алмас идең, аягыңа бөтенләй баса алмас идең”, – кебек сүзләр әйтеп күңелне юатты. Җитмәсә: “Хәзер аның врачлары да врач түгел бит”, – дип ычкындыручылар да булды. Шулай итеп, курку белән көрәшеп көннәр уза торды. Минем, үзе төзәлер әле, дип өйдә ятуым хезмәттәшләремне дә туйдырган, ахрысы. Беркөнне: “Риман абый, профессор Якуб Ибраһимов бе­лән сөйләштек, сине карар өчен җәйге ялын өзеп эшкә чыга, иртәгә иртәнге тугызга РКБга барасың. Шеф та (баш мөхәррир Миң­на­зыйм Сәфәров) ачулана, ки­ре­ләнеп торса, күтәреп алып чыгыгыз да, машинага утыртып алып китегез, диде. Төенчек­ләреңне әзер­ли тор”, – дип шалтыраттылар. Курку белән көрәшү травматология үзәгендә, профессор бүлмә­сендә дә дәвам итте. Якуб Хәмзә улы бик ачык һәм шаян сүзле кеше булып чыкты. Татар матбугатын да күзәтеп бара икән. Эчкә җылы йөгерде: аз-маз абруемнан файдаланып, профессорны аякның сынмаганлыгына ышандырып булмас микән? Менә шуннан соң да мине юләр түгел димә инде, име!

Якуб әфәнде сөякнең төрле урыннарына баскалап карый: “Бу җирдә авыртамы?” – дип сораштыргалый. Мин тешемне кысып: “Юк”, – дип авыз ерган булам. “Сынганга бик охшамаган, шулай да рентгеннан карыйк әле”, – ди бу. Рентген рәсемен бик озаклап карады Якуб әфәнде. “Рәсемдә бик ачык күренми. Күңелдә шик бар. Томография узмый булмас”, – ди. Аның шундый вакчыллыгына бераз ачу да килә башлады. Әмма бала-чага кебек киреләнү­дән мәгънә юк иде инде. “Башланган эш – беткән эш” дип язмышымны тулысы белән табибка тапшырдым. Томография рәсе­мен озак көтәргә туры килмәде. Ниһаять, Якуб әфәнде бүлмәдән безнең янга, коридорга чыкты һәм яхшы хәбәр җиткергәндәй тантаналы итеп: “Шигем расланды, янбаш сөягең сынган”, – диде. Бу сүзләр миңа хөкем карары кебек тоелды.

“Иң яхшы белгечләр безнең илдә”

Палатага урнашкач, беркөнне җаен туры китереп, хирургия бүлеге мөдире Гамил Гайфулловка сүз каттым. “Бүген диплом өчен генә югары уку йортын тәмам­лаучылар күп диләр. Гафу итегез, дипломлы наданнар сездә дә очрыймы?” – дидем. Тупасрак әй­телде. Әмма Гамил әфәнде үп­кәләмәде кебек. Бәлки сиздер­мәгәндер. Соравыма сорау белән җавап бирде:
– Сезнең журналистларның да бөтенесе бик талантлымы? Югары дәрәҗәдә профессиональме?
– Сез бит кеше язмышы белән эш итәсез.
– Ә журналистлар? Алар арасында кешене рухи имгәтүчеләр юкмы?
– ..?
– Сез минем урында булсагыз кулы ятмаган, булдыксыз кешене эшкә алыр идегезме?
– Юк, әлбәттә.
– Менә үз соравыгызга үзегез җавап бирдегез. Зур акча артыннан куучылар безгә эшкә килми, килсә дә эшли алмый. Медицинага бары тик фанатиклар гына ки­рәк. Минем чит илләргә дә барганым, катлаулы операцияләрдә катнашканым бар. Шунысын әй­тә алам: бездә белгечләр бик әзерлекле, бәлки, бер башка югарырактыр да әле.
– Ә ни өчен чит ил клиникаларына соңгы өмет дип карыйлар соң?
– Чит илдә медицина кайсы ягы белән көчле? Иң заманча җи­һазлар, димәк, дәвалауның кай­бер алымнары белән.

Турыга тоташтыру

Бу әңгәмә операция өстәленә яткач, кабат искә төште. Кем әйт­мешли, самай кызган җирендә, ягъни операциянең яртысы уз­гач, рентген аппараты эшләми башлады. Хирург шөрепләр бе­лән беркеткәндә сөякләрнең торышын экраннан күзәтеп торырга тиеш булган, ахрысы. Телефоннан мастерларны эзли башладылар. Операция бүлмәсендә бүлек мөдире Гамил Гайфуллов та күз­гә чалынды. Минем карашны сизде, ахрысы. “Менә медицина җи­һазлары турында сөй­ләшүе­безгә бер дәлил”, – дип куйды. Табиблар мондый хәл­ләргә, ягъни “нештатная ситу­ацияләргә, кү­нек­кән, ахрысы. Ар­тык ыгы-зыгы килмәделәр, уен-көлке сөйләгән булып, нәр­сә­­недер турыга тоташтырып ре­н­­тген аппаратын көйләп куйдылар. 40-50 минутка исәп­ләнгән операция сәгать ярым тирәсенә сузылды бугай. Ярый, ахыры хәер­ле булсын!

Хастаханәдән өйгә чыккач та бу язмага тотына алмый йөрдем, ахы­ры ничегрәк булыр икән дип көттем. Инде менә операциядән соң 20 көн вакыт узды. Шөкер, өй эчендә култык таягының берсе бе­лән генә йөрим. Ахыры хәерле булыр дип өметләнәм, табибларга рәх­мәт укыйм. Тик менә кү­ңелдә ике­ле-микеле уйлар һа­ман бар әле.

Хөрмәтенә күрә хезмәте

Гамил Гайфуллов белән сөй­ләш­кәндә табибларның хезмәт хак­лары белән дә кызыксынган идем. Төгәл әйтмәде. “Россиянең бөтен хас­таханәләрендәге шикелле”, – дип кенә куйды. Димәк, әллә­ ни тү­гел. Май чүлмәге тышыннан билгеле дигәндәй, палата, бәдрәф­ләрнең килеш-кыя­фәте, коридордагы ер­тык-мыр­тык күнле диваннар да, авы­руларны ашату да, пе­шек­че­ләр, җыештыручыларның үз-үз­лә­рен тотышлары да бик хәлле тормыш турында сөйләми. Дусла­рым­ның Чабаксарга барып, сынган, эштән чыккан сөякләрен дәвалап, йә тимер белән алыштырып кайтканнан соң, андагы әкә­мәтләрне исләре китеп сөйләгән­нәре искә төште.

“Травматология, ортопедия һәм эндопротезирование Федераль үзәге” дип аталган бу хас­таханә турында ниләр генә ишетмәдем. Аны халык телендә “Путин хастаханәсе” дип йөртә­ләр. Дусларым сөйләвенчә, аның бусагасын атлап керүгә кеше инде бернигә дә мохтаҗ түгел. Авыру янына туганнарын, дусларын да кертмиләр, һәм аның кирәге дә юк, чөнки бар нәрсә дә бар, шуның өстенә күңел җылысы да. Ул палаталарның чиста-пөхтә­ле­ге, ашау-эчүнең әйбәтлеге, та­биб­ларның һәр авыруны үз туганыдай якын күрүе турында сөй­ләп туймыйлар. Хезмәтчеләрнең хезмәт хаклары турында мәгълү­мат бирмиләр икән. Ә менә “риш­вәт” дигән сүзнең “р” хәрефе дә булмавы хак ди. Чөнки мондый кыңгыр эш сизелсә, үзәктә эшләүчене, кем булуына карамастан, шунда ук эштән куалар һәм җавапка тарталар ди. Бер дустым әйтүенчә, бу үзәккә хәтта идән юучыларны да конкурс аша алалар икән. Бу хакта бүлек мөдире Гамил Гайфулловка да әйткән идем. “Беренчедән, ул үзәккә акча күп бирелә, икенчедән, анда планлы операцияләр генә ясала. Ә без конвейер системасы белән эшлибез”, – диде ул.

“Яза торган аягы түгел микән?”

Әйе, Чабаксардагы Федераль үзәктә операцияләр алдан тө­зелгән исемлек буенча ясала. Авырулар да бөтен анализлары әзер килеш һәм төгәл диагноз белән кабул ителә. Чиратны да айлар буе көтәсе. Ә безнең травматология үзәге бер авыруны да кире бормый. Ул – көне-төне эшләүче конвейер. Мин сигез кешелек палатада яттым. Операцияне бераз кө­тәр­гә туры килде. Чөнки беренче чиратта операцияне аяк-куллары үлекләү, ялкынсыну куркынычы бул­ган авыруларга ясыйлар. Җит­ди һәм шактый төксе тоелган йөз­ләре, тәмле сүзгә саранлык, хез­мәт­ләренең үтә җаваплы, мә­шә­катьле булуы белән бәйледер, ахрысы. Мондый эштә бары тик фанатиклар гына эшли ала.

Табиблар үзләре дә: “Акча артыннан гына куган кеше мондый эштә эшли алмый”, – диләр. Алар акча азлыктан зар­ланмый үзе. Әмма “фанатик­ларга” да Чабаксар трав­матология үзәгендәге кебек шартлар, хезмәт хакы булса, хәлләр икенчерәк булыр иде. Ә хәзергә аларга барыбер олы рәх­мәтләремне җитке­рәсем килә. Хәл белешеп торган хез­мәттәшләремә, дусларыма, аеруча депутат Разил Вәлиевкә рәх­мәт. Мондый хәлгә таруымны ишеткәч, тизрәк савыгып чыгуымны теләде. Тик тагын бер дустым Алмаз Хәмзинга шалтыратып: “Риманнан кайсы аягы сынганын сорарга онытканмын, белеш әле, яза торган аягы түгел микән?” – дип әйтеп әйткән ди. Дуслар әнә шулай шаяртып күңел күтәреп тора.

Телевидениедә бергә эшлә­гән Гөлнара Зиннәтуллина белән дә хәбәрләшеп торабыз. Аңа табиб­лар бик куркыныч диагноз куеп, бу авырудан терелгән кеше юк дигәннәр иде. Шөкер, аякка басты Гөлнара, чит ил хастаха­нәләрен белешеп азапланмады. Сөйләш­кән саен: “Мин үзем, табибларыбызга һәм Ходайга ышанам”, – ди.

Әйе, үзебезнең белгечләр чит илнекеләреннән бер дә ким-хур түгел. Димәк, чит ил клиникаларына мөкиббән китүнең башка сә­бәпләре дә бар. Мин югары дәрә­җәдәге җитәкчеләрнең, акчалы кешеләрнең төчкерә башласалар да чит илгә чабуларын һаман аң­лап бетермим әле. Юкса язма башында ук әйткәнемчә, сәламәтлек саклау өлкәсендәге уңышларыбыз турында нәкъ менә югары даирә­ләр сөйли бит. Ә мин ни күрсәм, ни ишетсәм – шуны яздым.

Бүген Россия халкының яртысыннан артыгы (65 процент) дәүләт хастаханәләрендә күрсәтелгән медицина хезмәтләре сыйфатыннан канәгать түгел. Россиякүләм халык фикерен өйрәнү үзәге (ВЦИОМ) тарафыннан уздырылган сораштыру барышында алар, нигездә, табибларның компетентлы булмавы, битараф һәм дорфа кылануларыннан зарланган. Шулай да, канәгатьсезлек белдерүчеләрнең 60 проценты дәүләт хастаханәләренә йөрүен дәвам итә икән. Үзәк җитәкчесе Валерий Федоров сүзләренә караганда, респондентларның 8 проценты гына шәхси клиникаларда дәвалануны өстен күрә. Россия халкының дүрттән бере исә фәкать үз белдеклелегенә генә таяна һәм үз-үзен дәвалау белән шөгыльләнә икән.