поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
22.06.2015 Мәдәният

90 яшен тутырган Әлфия Айдарская: Ярый әле мин бу заман кешесе түгел...

Татар сәнгатендәге ике титан – режиссер, актер Газиз Айдарский һәм композитор Сара Садыйкованың бердәнбер кызы – балерина Әлфия Айдарскаяга 90 яшь тулды. Без аны әлеге вакыйга уңаеннан котлап, редакциягә чакырдык. Баксаң, туган көнен бик үзенчәлекле итеп үткәргән икән ул.Актерлар йортына үзенең һәм әти-әнисенең иҗатына, тормышына кагылышлы шәхесләрне җыеп, кунак иткән. Бәйрәмнең сценариен да үзе язган, үзе алып барган да. Шул вакытта, өстәл янында үземә урын алу турында уйлап та карамадым, диде ул. Кечкенәдән тиктормас булганмын, ди шушы яшендә дә бө­терчектәй бөтерелгән нәфис зат.

– Әлфия апа, туган көн турында сөйләгәндә, әнине елап җиңә идем, дип әйтеп куйдыгыз. Елап күндергән иң зур вакыйга истәме?

– Әле тәпи йөреп киткәнче үк, чайкала-чайкала биегәнмен мин. Ә Ленинград хореография училищесына укырга керүем очраклы булды дисәм дә, ялгыш булмас. Әтием – актер, режиссер Газиз Айдарский 34 яшендә туберкулез чиреннән үлеп китте. Муса Җә­лил­нең: “...шундый масштабтагы кеше­нең вакытсыз арабыздан китүе милли хәзинәбезгә генә түгел, дөнья хәзинәсенә кертәчәк өлеше турында барлык өме­те­безне өзде”, – дип язганы истә. Әнине бу хәл бигрәк тә тетрән­дерде. Ул мине югалтудан бик курка иде. Шуннан ел саен җәй айларында Уфага йөрүебез га­дәткә кереп китте. Ул концертлар оештыра, шул ук вакытта ял итә, кымыз эчә идек. Әни Уфадан туры Мәскәүгә Опера студиясенә укырга китә, мине Казанда калдыра. Бу юлы да шулай буласы иде. Ләкин аны ашыгыч концертка чакырып алдылар, мине исә гаилә дусларыбызда калдырды. Шулай бер­көнне урамда уйнап йөргәндә бер игъланга күзем төште. 9-12 яшьлек балаларны Ленинград хореография училищесына җыялар икән. Миңа әле 10 яшь тә тулмаган. Игъланда язылган бинага барып кердем. Сынау алучылар арасында Фәйзи Гаскә­ров та бар иде. Фәйзи абый әнине белә, мине исемлеккә Садыйкова дип теркәп тә куйды. Ә дүрт көннән вокзалга төшәсе. Әни кайткач, әлбәттә, каршы килде. 300ләп бала арасыннан сайлап алынган 12 кешенең берсе булганга, бармый калуны ничек күтәрергә дә бел­мәдем. Бик каты еладым. Бу – әни­не җиңүнең бердәнбер чарасы иде. Шулай итеп ул – Мәскәүгә, мин Ленинградка киттек. Әни белән бик озакка аерылышу иде бу.

– Сабый балага туган ни­гез­дән, мохиттән аерылуның ни­кадәр авыр булуын күз алдына китереп була. Әниегезгә ияреп, кире кайтып китәсе кил­мәде­ме?

– Киресенчә, монда начар укысам, кайтарып җибәрерләр дип курка идем. Ленинградка килгәндә русча сөйләшә дә белмим, аң­ламыйм да. Шулай да  уку еллары гомеремнең иң матур чоры булып истә калган. Мине яраталар иде бугай, шундый тәэсир калган. Ә менә патша-профессор Вагановадан уттан курыккан кебек курка идем. Мин генә түгел, аннан күпләр шүрләде. Оч­раш­мас­ка тырыштык, ә коридорда очратсак, куркудан чүгәли идек. Ул исә туктап, кызларны шундый ямьсез реверанс ясарга кем өйрәтте икән, дип әйтмичә калмый иде. Балалык бит, качып курчак та уйнаган чаклар булды. Әни исә яныма елга бер мәртәбә генә килә иде. Беренчесендә әби үлгәч килде. Ләкин укытучылар аңа бу хәбәрне әйтмәскә киңәш иткән­нәр. Икенче юлы ул килгәндә, мин Киров (хәзерге Мария) театрында “Солтан патша турында әкият” спектаклендә биедем. Ул спектакльне яратып карады, со­ңын­нан танышларына, горурланып, кызым Киров театрында бии, дип сөйләп йөргән икән. Мин исә артистлар белән танышып, сәхнә дөньясына тагын да якынайдым. Әни белән хат языша идек. Хатка, гадәтенчә, 5 сум акча салып җибәрә. Мин ул акчаны кая куярга белми интегә идем, чөнки тулаем дәүләт кайгыртуында булдык. Дәүләт ашатты, эчертте, яшәү урыны бирде, киендерде дә. Акча танылган артистларның рәсем­нәрен сатып алуга китә иде.

– Әлфия апа, Сез тормышыгызда әллә нинди хәлләргә юлыккансыз. Минем балерина Галина Уланованы җәрәхәт­лә­вегез турында ишеткәнем бар иде.

– Иң яраткам балеринам Татьяна Вечеслова иде. Ул да – Ва­га­но­ваның укучысы, соңрак без аның белән танышып, дуслашып киттек. Вечеслова исә Галина Уланованы якын итте. Болар – бер-берсенә шулкадәр капма-каршы шәхесләр, мин аларның дуслыгына шакката идем. Бервакыт Галина Уланова Казанга гас­трольгә килде. Без шунда икебез дә “Бакчасарай фонтаны” спек­таклендә биедек. Уланова – Мария, ә мин – Зарема. Спек­такльдә йокы бүл­мәсендә Мария белән Зареманың сөйләшү кү­ренеше бар. Шушы күренештә мин, би­лемдәге пычакны алып, аңа ташланырга тиеш. Мин икебез арасындагы ераклыкны һәм кө­чемне чамаламыйча, актри­са­ның аркасына пычак кададым. Кан атылып чыккач, шулкадәр курыктым, хәтта ки, югалып калдым. Ә тамашачыны күрсәгез сез! Минем кичереш­ләрем белән үзем уйнаган героиня хис-той­гылары шулкадәр туры килде ки, тамашачы да моны сизде һәм алкышларга күмде. Бик тормышчан күренеш килеп чыкты. Уланова тамашачыга кат-кат баш ияргә чыкканда мине дә чакыра иде. Оялып торуымны күр­гәч, җи­тәкләп үк алып чыкты. Со­ңыннан актрисадан гафу үтен­дем. Ул исә, исең китмәсен, сәхнәдә моннан да хәтәррәк хәлләр була, дип мине тынычландырды.

– Хәтәр сугыш еллары укуыгызны өзгән. Әниегез Сара Садыйкова – Казанда, Сез Уфада калгансыз. Шул вакытта иң куркытканы нәрсә булды?

– Училищедагы тәртип, нинди генә авырлык килсә дә, җи­ңәргә өйрәтте. Ленинград блокадасы алдыннан безне Уфага эвакуа­цияләп өлгергәннәр иде. Бер атна юлда бардык. Фронтка киткән поездларны үткәреп җибәрергә, бик озак тукталып торырга туры килде. Укуыбызны Уфа ягы кайгырткач, мин Башкортстан кадры булып исәп­ләндем, шуңа күрә анда эшләргә тиеш идем. Әни Казанда фатир алды. Нишләргә? Әни мине алырга Уфага килде. Сугыш вакытында гына җибәреп торырга риза булдылар. Казан безне кочак җәеп каршы алмады. Әнине фатирыннан чыгардылар, Опера театрында да кыскарту башланды. Нибары ун актер калды. Мин дә, әни дә эшсез калдык.

– Шул вакытта күңел төшен­келегеннән нәрсә саклады?

– Бу вакытта мин инде еламас­ка өйрәнгән идем. Патриотизм хисе дә көчле булды. Украинадан күчерелгән 543 нче хәр­би заводка эшкә урнаштым. Дө­рес, музыка училищесының фортепиано клас­сында уку турындагы хыялым чәл­пәрәмә килде. Фортепиано музыкасын үлеп яратам. Ниш­лисең, насыйп булмады. Биш­­­балта бистә­сендәге заводка Карл Маркс урамындагы бүл­мә­бездән, иртәнге 4тә торып, трам­вай рельслары буенча йөр­дем. Кыскарак юл сайлар идем, шә­һәрне юньләп белмим. Зәмһә­рир кыш, еш кына термометр баганасы кырык градустан да түбән төшә. Ә мин Ленинградтагы тормыштан мондый шартларга кү­негеп китә алмый изаланам. Безне ак төнле каладан эва­ку­а­ция­ләгән­дә яз иде – өстебездә җәйге пальто, аягыбызда түфли. Монда җылы киемнәрем дә юк, хәзер инде аны юнәтеп тә булмый. Шунда мине кызганып галош биргәннәре истә. Кыш көне галош киеп эшкә йөр­дем. Соңга калсаң, трибунал, ашыгып бара торгач, шабыр тиргә батасың, әмма иртәнге 7гә килеп җитешә идем.

– Заводтагы хәрби шартлардан Сезне янә сәнгать коткардымы?

– Заводта эшләп йөргәндә дә училище белән элемтәне өзмәс­кә тырыштым. Ул вакытта уку йортын Пермьгә эвакуациялә­гәннәр иде. Шуннан берзаман укырга чакыру килеп төшмә­сенме! Бу  чын бәхет иде. Хәер, заводта эшләү­челәргә көнлек ипи нормасы зуррак, шуңа мине балетны ташларга үгет­ләү­челәр дә булды. Бомбалар шартлаганда, ярты буханка ипи белән биш тәүлек пароходта йөзү үзеңне бәхетле хис иткәндә берни түгел икән. Ә инде чыгарылыш кичәбез Уфада узды. Шуннан мин Казанга кайтып киттем. Шулай итеп 1944 елдан бирле Казанда эшләдем, әле дә эшлим. Бүген мин – Казандагы Сара Садыйкова исемен­дәге музей мөдире.

– Шулай да иң якты ис­тә­лекләр сәхнә белән бәйледер дип уйлыйм. Югыйсә  каймакка баткан чебен кебек булганмын икән дип исегезгә төше­реп утыр­мас идегез.

– “Жизель” спектаклендәге беренче ролем Мирта партиясе турында ул. Труппаны Зур театр­дан Леонид Жуков җитәкләде. Минем белән ул бик җентекләп эшләде. Репетициядә бармак­ларда гына йөрергә рөхсәт итә иде. Миртаның йөреше һавадан җиңелрәк булырга тиеш. Өйрән­гәндә аяк бармаклары канга батып бетте. Әмма үзеңне кызгану, артка чигенү юк. Син авыр­туны җиңеп йөгерергә, си­керергә, “йөзәргә” тиеш. Моның очы-кырые юк кебек иде. Һәм, ни­һаять, җиңү! Газап иҗади ка­нә­гатьләнү белән алмашына, рәхәт ару тоясың. Миңа әле дә үзеңне җиңүдән дә татлырак хис юк кебек тоела. Өйдә әни, канлы бармакларны күреп, балетны ташларга кирәк, дип үгетли башлый. Аны елмаймыйча тыңлап та булмый. Ничек инде балетны ташларга була?! Балет бит ул – минем барлыгым, яшәү мәгънәсе. Ниһа­ять, Мирта зираттан җир өстендә пәйда була. Мин вариацияне башлыйм. Җәй көне булганлыктан, тән кояшта кызынудан каралган, ә өстә – ап-ак кием. Шуны искә төшерәм дә, каймакка баткан чебен булганмын икән, дип елмаям. Сәхнә төш сыман булды. Аннан зал күкрәп куйды. Алкышлар шулкадәр озак дәвам итте ки, мин төштән айныдым һәм класс­тагы бетон идәндә, үзәккә үткән авыр­туларга түзеп, роль өйрә­нүнең бушка булмаганын тойдым. Бу – тамашачының мине тануы иде.

– Әлфия апа, әңгәмәләрнең берсендә нишләптер үзегезне Казан ятиме дип атагансыз.

– Мин якын кешеләремнең барысын да югалттым. Балачакта ук әтине, аннары әнине, иремне, бердәнбер улымны... Үземне Казан ятиме кебек хис итәм, әмма зарланмыйм. Әлегә бөтен эш­ләрне баш­кара алам. Юам, җыям, пе­шерәм, кибетләргә йөрим. Күп эшлим: Сара Садыйкова һәм Газиз Ай­дарский турында китап­лар әзер­лим. Миңа алар турында ис­тәлекләрне саклау, халыкка алар­ның булганын белгертеп тору, иҗатларын барлау һәм җит­керү бик мөһим. Яшел Үзән райо­нының Күгеш авылында – Газиз Айдарский мемориаль музеен, Апас районының Тутай авылында һәм Казанның 4 нче гим­на­зиясендә Сара Садыйкова музейларын оештырдым. Мин­нән соң аларның мирасын кем саклар – менә анысын белмим. Шул килеш онытылырлар микәнни инде... Элек җитәкче­ләр­нең барысын да күреп белә, яннарына барып сөйләшә ала идем. Хәзер аларга эләгү түгел, хатны да тапшырып булмый. Әле менә Президент Аппаратыннан хат килеп төште. 90 яшьлегем белән котлыйлар дип торам, ул чираттагы отписка булып чыкты.

– Опера театры белән элем­тәгез ничек?

– Рәүфәл Мөхәммәт­җанов­ның әнисе белән минем әни таныш булганнар. Аның, Сара апа безгә килә иде, дип истәлеклә­рен дә сөй­ләгәне бар. Ләкин ул мине, иҗа­тымны белми. Без – төрле чор кешеләре. Әмма Актерлар йортында узган иҗат кичәмдә ярдәме тиде. Бүгенге Опера театры татар театры түгел инде ул. Мин аны контракт-килешүләр буенча эш­ләүче Казан театры дип йөртәм. Читтән чакырылган актерлар спектакль куеп китә, шул ук вакытта үзебезнең талантлы яшь­ләр эш таба алмыйча иза чигә. Ниш­лисең, театр заманга яракла­шуның әнә шундый юлын тапкан. Миңа бу хәлләр бик кызганыч тоела. Ярый әле бу заман кешесе түгелмен...


Гөлинә ГЫЙМАДОВА
Ватаным Татарстан
№ 84 | 19.06.2015
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»