Таһир Метшин: “Россия Президенты бүләген отмыйча тынычланмаячакмын” (әңгәмә)

– Мастер-жокей исемен алу Россиядә, мөгаен, иң югары дәрәҗә булып тора. Шунысы да күңелле: мин – Татарстаннан беренче мастер-жокей. Моңарчы мастерлар арасында татарлар бөтенләй булмаган. Әлегә иң яше дә. Ә Derby – ул шундый бүләк, аны отмыйча бер мастер-жокей да үзен мастер-жокей дип атый алмый. Анда ипподромның 3 яшьлек иң яхшы чабышкысы һәм иң яхшы жокей билгеләнә. Бу ярыш Мәскәүдә, Пятигорскида, Ростовта, Краснодарда да, ягъни һәр ипподромда үткәрелә. Казандагы ярышның дәрәҗәсе югары. Анда Рамзан Кадыйров атлары да катнаша. Шулай ук безнең “Актай”, “Ягуар” клубла­рының да абруе зур. Бу уңышлар барысы да әһәмиятле. Алар бер-берсен тулыландыра.

 

 

– Россия Президенты бүләген отасы килә. Бу ярышта инде ике тапкыр катнаштым. Берсендә 2нче урын алдым, ә быел – 11нче урын. Шул бүләкне отмыйча тынычланмаячакмын.

 

 

– Аны белгеч булмаган кешегә күрүе дә авыр. Эш шунда: старт бирелгәч, без атның тизлеген билгелибез. Кызурак яки акрынракны сайларга мөмкин. Башта түбән пейс (чабыш темпы) сайладым һәм дистанциянең беренче өлешен артык акрын уздым.

 

 

– Быел атка нидер булды. Мин Лемон Шайнинг Мунда чаптым. Ул гадәттә бу дистанцияне (2 мең 400 метр. – ред.) 2 минут 35 секундта уза. Ә ярышта 2 минут 53 секундта килде. Бу – зур аерма. 1 секундны югалтсаң, якынча 5 корпуска артта ка­ласың. Бәлки, кәефе булмагандыр. Ул бит тере җан иясе. Башы авыртырга да мөмкин, эче дә. Әйтә генә алмый.

 

 

– Уңышның 50 проценты – аның өлеше. Минем тырышлык никадәр булса, аның тырышлыгы шулкадәр. Минем җиңү – аның да җиңүе. Беренчедән, ул мине барысына да өйрәтте. Икен­чедән, ул атларны өйрәтә. Безнең клубта бар нәрсә аннан тора.

 

 

– Ул алай күп киңәшләр бирми. Гомумән, бик сирәк өйрәтә. Хаталар булса, әлбәттә, әйтә. Әмма тегеләй ит, болай ит дип тору – андый әйбер юк. Хәзер без формаль мөнәсәбәтләр белән генә бәйләнгән. Бер клубта эшлибез. Ул атларны өйрәтә. Мин – ялланган эшче. Без, жокейлар, үзе­безне үзебез әзерлибез. Үземә таянам. Үз хаталарымда өйрәнәм.

 

 

 

–  Бу – миңа ошый торган шөгыль, яраткан спорт төре. Шулкадәр зур акча эшлим дип әйтә алмыйм. Әмма эшләгәнем җитә. Мин булмасам, кем шөгыльләнәчәк? Башка бер кандидатура да юк. Әгәр чабышларны ташласам, “Актай” клубы да элеккечә булмаячак. Ул Татарстан данын яклый. Татарстан данын яклагач, анда бер татар булса да булырга тиеш бит.

 

 

– Ул бездә берничек тә үсми. Жокей буларак кына түгел, татар буларак, милли спорт төренең игътибардан читтә калуы кәефне кыра. Бүген әлеге спорт төрен Татарстанда кем­нәр тотып тора? Ат хуҗалары, ат спорты клублары. Атлар классы ел саен үсә. Ел саен көчлерәк атлар сатып алырга кирәк. Ә бүләкләр күләме – көлдергеч. Атның бәясен һәм ул отарга тырышкан бүләк күләмен чагыштырып та булмый. Мондый мөнәсәбәт булганда ат спорты озак яши алмый. Татарстанда да, гомумән Россиядә дә жокейлар мәктәбе юк. Планда бар: чабышларда катнашудан туктагач, жокейлар мәктәбе ачып, тәҗри­бәмне башкаларга бирәсе килә.

 

 

– 8 яшьтә утырдым. Озакламый Түбән Камада ат спорты мәктәбе ачтылар. Яшьтәшлә­ремнән буйга кечерәк идем. Ә жокей өчен моның әһәмияте аз түгел. Тренер Роман Рухтин шуңа игътибар итеп мине аз-азлап өйрәтә башлады. Зур атка утыртты. 9 яшьтә мин беренче тапкыр атны сикертеп чаптым. Әмма үзем аны туктата алмаган булыр идем. Тренер янәшә иде. Бер кулына – үз атының, икенчесенә – минем атның камытын тотып барды. Шулай башланды. Күп­медер вакыттан нәрсәдер булдыра алуымны аңладым. Ярышларда катнашасы килә башлады. Ярышта беренче тапкыр 14 яшьтә катнаштым.

 

 

– Чыныгу һәм салкын канлылык. Ярышларда катнаша гына башлаган жокейлар гел беренче булып барырга, үз урыннарын бирмәскә тырышалар. Икенче, өченче урында барып, ахыргы ыргылышка көч калдырырга кирәген аңламыйлар. Мондый вакытта салкын канлы булып бәя бирергә кирәк.

 

 

– Башта авыр иде. Аннары үзеңне чыныктырасың.

 

 

– Хәзер инде берничек тә. Тренерны тыңлыйм. Иң мөһиме – ул кушканча эшләргә. Derby, Президент бүләге кебек мөһим ярышлар алдыннан, әлбәттә, борчыласың. Әмма атка утыруга бөтен дулкынлану юкка чыга. Ничек дөрес башларга, дөрес чабарга дип кенә уйлыйсың. Азарт барлыкка килә. Әгәр бик әһә­миятле ярыш булмаса, без Мыр­забәк белән (Мырзабәк Каппушев – “Актай” клубы жокее. – ред.) ат өстендә бер-беребез белән сөйләшеп алырга, шаярыр­ га да өлгерәбез. Булгалый кайвакыт.

 

 

– Иң авыры – иртә тору. Якшәмбедән кала көн саен сәгать 4тә торырга туры килә. Бу сезон дәвамында – апрельдән сентя­брь­­гә кадәр шулай. Атлар белән көн саен эшләргә кирәк. Бер атка 40 минут тирәсе вакыт китә. Без­нең клубның 14 аты бар, 2 жокей (мин һәм Мырзабәк Каппушев) һәм 3 ат караучы. Тренер һәр­беребезнең кайсы ат белән эш­лә­ячәген билгели. Җомга һәм шим­бә көннәрендә атлар өчен йөгерек күнегүләр уздырабыз. Бу көннәрдә атлар белән жокейлар гына эшли. Һәр атны дистанция буенча дөрес итеп уздырырга, аның көчен дөрес бүләргә, бөтен көчен файдаланырга тиешбез.

 

 

– Башта булгалый иде. Әмма алар клубка килә тора, китә тора. Һәрберсенә күңел биреп бетереп булмый. Атларга күбрәк спо­рт җиһазына караган кебек карыйм.

 

 

– Юк. Алырга да җыенмыйм.

 

 

– Чабыш вакытында егылганым юк. Әзерләнгәндә ничек кенә егылмадым. Ат белән бергә дә егылдым. 11 елда, тфү-тфү, бер имгәнү дә булмады.

 

 

– Авырлык мөмкинлек биргәнче. Тагын ничә ел икәнен үзем дә белмим. Бәлки 10, бәлки 20. 3-4 ел әле чабачакмын, анысы төгәл. Алла боерса.

 

 

– Чит илдә катнашу кызык булыр иде. Бер генә чабышта түгел, ә кимендә бер ай дәвамында ярышларда катнашырга. Тәҗ­рибә тупларга. Анда стратегия ягыннан аерма бар. Европада жокейлар көчләрен ахыргы 200 метр өчен саклый. Америкада, мәсәлән, башта ук кызу темп сайлап, бер-берсенә терәлеп диярлек баралар. Озакламый Америкада ярышларда катнашып карый алачакмын. Мырзабәкнең абыйсы Могамет Майамида атлар өйрәтә. Ул безне үзе өй­рәткән атларда чыгыш ясарга чакырды. Анда, мөгаен, 3 айга калырмын.

 

 

– Әгәр приоритетлар бил­геләсәм, әлегә чабышлар беренче урында. Шулай да, дәресләрне калдырмаска тырышам. Мөһим сәбәп булганда гына калдырам.

 

 

– Футбол, хоккей уйныйм, сноубордта шуам. Хоккей буенча Университет командасында чыгыш ясыйм.

 

 

– Күпләр егылудан курка. Егылуга 15 сөягең дә сыначак ди­гән сүз түгел. Җиргә килеп тө­шәсең – шул гына. Инстинкт буен­ча үзеңне җыярга өлгерәсең барыбер. Башта куркыныч булса да, аннары бу хисне җиңәсең. Куркырга кирәкми.