поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
Adiplar.narod.ru онлайн энциклопедиясе

Adiplar.narod.ru онлайн энциклопедиясе

Әхмәт Дусайлы туплаган онлайн-энциклопедиядә әдипләр генә түгел, журналистлар, галимнәр, җәмәгать эшлеклеләре турында файдалы мәгълүмат, матбугатта чыккан язмалар урын алган.

ТУФИТУЛОВА РОЗА

Роза Туфитуллова

ЛУ-И-ЗА-А-А...

Юк, ышанмыйм ромашкаларга,
Алдаша ич алар, алдаша:
Аның кабере өстендә инде
Резедалар үсә ләбаса...

Хәсән Туфан

Пермь пристаненнән кузгалып китәргә торган пароходка соңгы пассажирлар булып килеп кергән озынча йөзле, ябык гәүдәле егет белән томырылып торган кара күзле, сөйкемле кызны «Вера Засулич» пароходындагылар бер күрүдә хәтерләп калдылар. Пароходка соңга кала язган әлеге пар аркасында матросларга басманы яңадан суга төшерергә, яңадан үз урынына куярга туры килде. Егет белән кыз исә пароходка эләгүләренә әле һаман ышанып җитә алмыйлар шикелле. Шуңа матросларның сүгенүле сукрануларына әллә ни әһәмият бирмичә, фанер чемоданнарын янәшә куеп, озата килүчеләргә кул болгарга керештеләр. Кыз баланың мондый озын юлга беренче кат чыгуы булса кирәк. Күзләрендә гаҗәпләнү катыш моңсулык. Йөзе борчулы. Юлдашы аны үзенә генә мәгълүм ниндидер хикмәтле сүзләр белән юатырга тырыша. Ара-тирә хәтта елмаерга да мәҗбүр итә. Дөньяны нурга күмүче бу елмаю, мөгаен, Ходайның санаулы кешеләренә генә бирелә торган аерым бүләгедер. Тик кыз әлегә үзенең нинди көчкә ия булуын аңлар-төшенер хәлдә түгел. Аның күзләрен әледән-әле яшь пәрдәсе томалый. Кыз приютта калган ятимә сеңелләрен кызганып елый. Укуга булган омтылышын баса алмыйча, Казанга китеп баручы апалары турында хәзер ни уйлый торганнардыр ул сабыйлар? Мөгаен, алар да елыйлардыр... Әтисе белән әнисе исән булган булса, Гайникамалның укырга китүенә ничек сөенерләр иде. Юк шул инде аның газизләре...

Алар пароходның арткы трюмы өстендәге палубага — юлчылар, йөкләр арасына кереп урнаштылар. Халык күп, кая карама, тыгын, тынчу.

— Иртәгә кичкә Казанда булабыз. Ишетәсеңме, Казанда! Такташлы Казанда! — ди мөгаллим абыйсы кызның күңелен күтәрергә тырышып. Керфек очында эленеп торган яшьләрен сөртеп, юлдашы аңа: — «Такташлы Казан ни ул?» — дигәндәй, озак кына карап тора.

Такташлы Казанның ни икәнлеген кайлардан белсен соң әле ул? «Ахмак дими, ни дисең», — дип, егет үзен тиргәп ала. Их, кызның битләреннән, йомшак чәчләреннән сыйпап юатасы иде дә бит. Мөгаллим кешегә килешмәс. Бик яшь, бик саф шул әле аның юлдашы. Ошатмас ул мөгаллим абыйсының мондый кыланышын. Хәер, мөгаллим абыйсы үзе дә кыюлыклардан тартынучан.

Гайникамалның зур дөньяга беренче кат чыгуы. Ә егерме дүрт яшен тутырып килүче Хизбулла инде дөньяның ачысын-төчесен күпмедер татыган кеше. Уралның колчедан шахтасында да, Лысьваның металлургия заводында да эшләп караган, Уфаның «Галия» мәдрәсәсендә белем туплап, иҗат дигән гүзәл гамь белән очрашкан, Себер якларының аркылысын буйга иңләп, Колчак армиясенә эләгеп, могҗиза белән диярлек котылып, күп михнәтләр күрергә өлгергән егет. Күңеле сизенә аның: елмаюы белән җанны эретүче бу кыз бала аның сәләтле укучысы гына булып калмаячак... Нидер бәйли, ныгытып бәйли аларның күңел кылларын... Хәерлегә булсын! Ә хәзергә алар хыяллары артыннан озын юлга кузгалган кайгыртучан мөгаллим белән аның сизгер җанлы укучысы.

Балачагында Гөлзизин, үсмер чакта Хәзрәтов булып йөргән Хизбулла Казанга Хәсән Кусенов фамилиясе белән китеп бара. Сәбәбе тирәндәрәк. Бу хакта ул сүз куертырга яратмый. Аның биографиясендәге Урал-Себер маҗаралары Мәсгуд ага Гайнетдиннең «Без белмәгән Туфан» китабында берникадәр яктыртыла. Аларны биредә тәфсилләп тормастан, шунысын искәртик: 1920нче еллардан бирле инде ул Хәсән Кусенов атлы кеше. Себернең Верхнеудинск, Чита шәһәрләрендә, Лысьвада да ул шул яңа исеме белән мөгаллимлек итә.

...Хизбулла-Хәсәнгә дә туганнары белән аерылышу җиңел түгел. Урал эргәсенә сыенып утырган Лысьва шәһәре аңа туган җиредәй якын. Биредә аның 1922 елда үлгән әнисе җирләнгән, иң газиз кешеләре — әтисе, ике абыйсы гомер кичерә. Бер катлы агач йортлардан, завод төтеннәрен сеңдергән бараклардан торган бу шәһәрнең алар үз кешеләре. Мөхетдин абыйсы гына башка тормыш белән яши. Казанда «Мөхәммәдия» мәдрәсәсендә укып яткан җиреннән Лысьва металлургия заводларының җитәкчелеге соравы буенча ул бу шәһәргә имам-хатыйп итеп җибәрелә. Аңа мәчет бинасын да, мәктәбен дә үзенә төзетергә туры килә. Заводлар тарафыннан матди ярдәм күрсәтелә күрсәтелүен. Озак та үтми, Мөхетдин мулланың җәдитчелеккә корылган мәктәбе үзенең алдынгы карашлары белән дан казана. Бирегә Чиләбе якларыннан да, Чусовой, Губахи кебек шәһәрләрдән дә килеп укыйлар. Мөхетдин мулланың сөйкемле хатыны Хәлимә абыстай да бик булдыклы булып чыга. Иж-Буби мәдрәсәсендә белем алган мөгаллимә кызлар мәктәбе оештырып җибәрә. Соңрак совет чоры мәктәпләрендә ул көчле математика укытучысы буларак таныла. Ә Мөхетдин мулла оештырган мәктәпне дүрт еллык башлангыч мөселман училищесы итеп үзгәртәләр. Мөхетдинне училищеның директоры итеп калдыралар.

Хәсән Мөхетдин абыйсының ишле гаиләсен ярата. Язмышының хәтәр сынауларыннан соң, ул һәрчак Лысьвага кайтып, шушы гаиләгә сыена. Биредә аның җан җәрәхәтләре дә, тән җәрәхәтләре дә тизрәк савыга кебек. Салкын сулы Лысьва елгасына кереп, бер чумып чыксаң, үпкә-рәнҗүләреңә хәтле юып алгандай итә. Мул сулы булмаса да, Чусовой елгасына коючы Лысьваның суы шифалы. Тикмәгә генә бу якларда яшәүче төп халык — пермяклар аны «урман суы» дип йөртмиләрдер. (Лысьва пермякчә «урман суы» дигәнне аңлата). Ә урман бу халык өчен Ватанга тиң изге сүз.

1923 елның яз башында Хизбулла-Хәсән аякларын көч-хәл белән сөйрәп, Лысьвага кайтып егыла. Бу юлы авыруын Лысьва суы гына савыктыра алмас ахыры... Аяк буыннары нык шешкән. Болай авыруы барча туганнарын борчуга сала. Лысьвада фельдшерлык итүче немец кешесе аның янына килгән саен авыруның өметсез икәнен кисәтә. Икенче берәү шешне кызыл балчык белән дәвалап карарга киңәш итә. Ә Хәлимә җиңгәсе берәүне дә тыңларга теләми. Егетнең аякларын төрле үлән төнәтмәләре белән дәваларга керешә. Кызлары Әминә, Мэри (Мөнҗия) белән өчәүләп, ике айга якын Хәсәнне мунчага күтәреп йөртәләр. Уртача буйлы, зур якты күзле Хәлимә җиңгәсе бар яктан да әнисе Гөлзадәне хәтерләтә. Шундый ук йомшак күңел, ягымлы тавыш. Аның газиз әнисе бу дөньяда юк шул инде. Вафатына ике ел тулды. Хушлаша алмый калды Хәсән әнисе белән. Бәхилләшә алмады... Йөрәге шуның өчен әрни. Бик әрни. Дәвамы... 

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»